Avonturen van een oerdegelijk gebouwd schip:
de Gyrinus
Ton Vaes
8
9
Het onderzoeksschip
De Dr. L.F. Kamps was een zeegaande kotter
van 25 meter lang, 5 meter breed met een diep
gang van 1,8 meter. Hij was ingericht met een
Gyrinus is niet de oorspronkelijke naam. Het
schip kwam in 1964 voor Rijkswaterstaat in de
vaart als de ‘Dr. L.F. Kamps’, vernoemd naar
een voormalige hoofdingenieur-directeur van
het Rijksinstituut voor de Zuivering van Afval
water (RIZA). Het schip is gebouwd voor on
derzoek naar de waterkwaliteit maar belandde
bij de Hogere Zeevaartschool van Amsterdam
(HvA) als een ideaal schip voor hydrografie en
later als opleidingsschip.
laboratorium op dekniveau. Benedendeks
waren de bemanningsverblijven, kombuis en
eetsalon. De bemanning bestond uit twee
matrozen, een laborant, werktuigkundige,
stuurman, schipper en, het meest belangrijke
aan boord, een kok.
Het schip is zwaar ontworpen om goed stabiel
te zijn: 98 ton waterverplaatsing. Bijzonder is
ook de huid van maar liefst 1 cm dik staal,
sterk genoeg om even over zandgrond te varen
of ‘rustig’ vast te lopen. De waterkoeling is een
gesloten systeem met de ‘kimmen’ van het
schip als koellichaam, zodat er geen zand in de
koeling kan komen. De schroef wordt via een
‘slenterklep’ aangedreven (‘trolling’ in het
Het onderzoek naar de waterkwaliteit was no
dig om de effecten te meten van de lozing van
stedelijk rioolwater op oppervlaktewateren. De
aanleiding was vooral de discussie over de
Amsterdamse rioolwaterlozing op het Marker
meer. Maar het schip werd ook gebouwd om
illegale afvalwaterlozingen te kunnen moni
toren.
Het schip deed overal metingen. Een beroemd
voorbeeld is een giflozing op de Rijn van 25
juni 1969 naar illegaal geloosd gif dat het
zenuwstelsel aantast. Kranten volgden destijds
de metingen van de Dr. L.F. Kamps om de
omvang van de lozing te kunnen bijhouden.
Het bleek dat het gif zich over 300 kilometer
Rijnwater had verspreid.
Rioolwatermetingen
De Dr. L.F. Kamps is in 1964 gebouwd als een
stabiel varend laboratorium voor metingen van
de waterkwaliteit. Bij het ontwerp is er reke
ning mee gehouden dat het schip onder zware
weersomstandigheden overal kan blijven me
ten. Op zee, voor de kust, op de Wadden, de
rivieren, de meren en kanalen van Nederland.
Engels) en kan dan zonder turbulentie te ver
oorzaken heel langzaam draaien: traploos van
langzaam-vooruit tot stil.
Kortom: behalve een laboratorium, ook een
ideaal schip voor hydrografische survey. En
daar werd het schip, nadat haar diensttijd bij
Rijkswaterstaat erop zat, dan ook voor ingezet:
het opleiden van studenten hydrografie van de
HvA.
De Dr. L.F. Kamps wordt Gyrinus
In 1981 nam de HvA voor het bedrag van 1
gulden het onderzoeksschip over van Rijks
waterstaat. Het schip werd herdoopt: Gyrinus,
een grapje van de directeur van de Hogeschool
van Amsterdam. Gyrinus is het Latijns voor
een ‘schrijvertje’, een insect dat al slingerend,
half boven en half onder water kijkend zijn
weg zoekt. Zowel slingeren als boven en onder
water kijken zijn toepasselijk voor de hydro
grafie.
Om monsters te kunnen nemen heeft het schip
aan de zijkant een bevestiging voor een buis
die verticaal kan worden neergelaten. Daartoe
diende een kleine hijskraan, die er in de hui
dige situatie niet meer is. Om dezelfde reden is
er een hijskraan aan de achterzijde om met een
net of iets anders door het water te slepen.
Het enige nog levende bemanningslid uit de
Rijkswaterstaat-tijd is de heer Gerard van
Schellen. Hij kan smeuïg over de tochten ver
tellen. Hij was destijds als stuurman de jongste
aan boord en werd daarom door de oudere be
manningsleden ‘stuur-jong’ genoemd. Het was
een fantastische tijd. Heel Nederland verken
nen. ’s Avonds de TV-antenne eindeloos rich
ten totdat een belangrijke voetbalmatch kon
worden gekeken in de eetsalon.
Het laboratorium werd omgebouwd. Er kwa
men twee zithoeken voor de studenten en een
lange werktafel. De eetsalon beneden kreeg
een centrale werk- en eettafel en kasten langs
Het ms. Dr. L.F. Kamps (archief Ton Vaes).
2022-1 De Hollandse Cirkel
2022-1 De Hollandse Cirkel
De meetbuis op een model van de Dr. L.F. Kamps
(model en foto Gerard van Schellen).
De twee zithoeken en de lange werktafel aan boord
van de Gyrinus in 2020 met studenten van het
MIWB (foto Nicolas de Hilster).
