Geschiedenis en ontwikkeling van GIS
in Nederland en Europa
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
H.J. Schölten J. Buurman
ARTIKEL
geschiedenis van de kartografie, gis/lis, overzicht
history of cartography, gis/lis, survey
histoire de cartographie, sig/sit, etude
TREFWOORDEN
KEYWORDS
MOTS-CLES
Inleiding
Er is niet zoveel bekend Over de geschie
denis van gis. De historische ontwikke-
lingen van gis zijn vooral gerelateerd aan
de ontwikkeling van producten en op-
richting van bedrijven en instituten.
Hierover is siechts beperkt informatie
beschikbaar. Daarnaast is gis als disci-
pline nog jong en zitten we nog midden
in de ontwikkelingen, waardoor het las
tig is een goed beeld te krijgen. Over de
geschiedenis van gis in Noord-Amerika,
met name over de eerste jaren, zijn wel
een aantal publicaties versehenen [Cop-
pock Rhind, 1991; Foresman, 1998]).
Over de Nederlandse en Europese histo
rische ontwikkelingen op het gebied van
gis is echter minder bekend [Schölten
Van der Vlught, 1990; Ottens, 1991].
In dit artikel zal een poging gedaan wor
den om aan de hand van bestaande litera-
tuur en bronnen tot een overzicht te ko-
De geschiedenis van gis in Nederland is nog kort en kan niet
los gezien worden van de ontwikkelingen in Amerika en an
dere landen in Europa. Ondanks de körte geschiedenis is er
veel gebeurd en is het moeilijk een volledig overzicht te ge-
ven. Aan de hand van een bronnenonderzoek en de interpre-
tatie van de auteurs zal geprobeerd worden een beeld te ge-
ven van de geschiedenis van gis in Nederland en Europa.
Henk J. Schölten Is hoog-
leraar Ruimtelijke Infor-
matica bij de afdeling
Ruimtelijke Economie aan
de Vrije Universiteit Am
sterdam en directeur bij
Geodan B.V,. Amsterdam.
Joost Buurman is onder-
zoeker bij de afdeling
Ruimtelijke Economie,
De Boelelaan 1105,
1081 HV Amsterdam,
[t] 020 - 4446099,
[e] hscholten@econ.vu.nl,
[e] jbuurman@econ.vu.nl.
men. Tevens willen we aan dit bronnenonderzoek een interpre-
tatie van de auteurs toevoegen, gebaseerd op persoonlijke be-
trokkenheid bij de ontwikkelingen. Naast dit artikel is 00k een
Website gemaakt waarin aan de hand van een tijdlijn een over
zicht gegeven wordt van de ontwikkelingen van gis per jaar1).
Dit overzicht willen we zo actueel mogelijk proberen te maken.
De beschrijving van de geschiedenis en ontwikkeling van gis is
als volgt opgebouwd. In de volgende paragraaf zullen eerst een
aantal concepten worden besproken aan de hand waarvan we
de verschillende ontwikkelingen binnen gis kunnen plaatsen.
Het gaat om het groeifasen-model voor innovatie en diffusie,
het Gis-huis en de kreet 'opa fit'. In de daarop volgende para-
grafen zal in chronologische volgorde aandacht worden be-
steed aan de ontwikkelingen die de afgelopen decennia hebben
plaatsgevonden op het gebied van gis.
Innovatie en diffusie
In de geschiedenis van gis zijn verschillende fasen te onder-
scheiden. Om deze verschillende fasen te kunnen plaatsen ma
ken we gebruik van een vier-fasen model naar Grothe en
Schölten [1996] (figuur 1). In de eerste fase, de aanvangsfase, is
er sprake van een beperkt aantal gebruikers die een nieuw in-
formatiesysteem voor het eerst gebruiken. In deze fase is er be-
perkte beheersing en weinig planning. In de tweede fase, de
verspreidingsfase, neemt het aantal gebruikers toe en wordt er
geexperimenteerd met toepassingen van het systeem. Het aan
tal toepassingen neemt toe, evenals het budget. In de derde
Figuur 1 - Het groei-
fasenmodel.
gebruik,
butget
aanvangs
fase
verspreidings
fase
beheers-
fase
integratie-
fase
5
