Varia: Dava Sobel en de lengtegraad
Ik wil ook nog even memoreren dat we tijdens deze expedities verstoken waren van post en dat de
radioverbindingen uiterst pover waren. Dat werd door iedereen als vanzelfsprekend aanvaard en
daarover is nooit door iemand geklaagd. Kom tiaar tegenwoordig nog eens om!
Eind 1996 maakte ik een reis naar Oost-Indonesië, waarbij ik in de bovenloop van de Tipoekarivier
aan boord ging van een schip waarmee ik met een reisgezelschap de zuidwestkust van Irian Java
(voormalig NNG) zou bezoeken. Die opstapplaats was gekozen, omdat daar een vliegveld aanwezig
w as, voornamelijk bedoeld voor het personeel van de sedert 1971 volop in bedrijf zijnde Report koper
mijn in het binnenland, geëxploiteerd door een Duits-Japans mijnbouwconsortium, die we overigens
niet mochten bezoeken. Er was een haven ingericht met een lichtboei buitengaats voor het aanlopen
van de riviermond. Bij liet vallen van de avond zag ik bet werkterrein van 35 jaar geleden terug.
Ilel aas konden we niet echt dichtbij komen, maar mijn hart ging weer even nostalgisch open (en weer
dicht).
Bij die vaartocht nam ik af en toe een kijkje op de brug, waar we dankzij een van de meevarende
passagiers ook de beschikking hadden over de topografische kaarten van de NNGPM uit 1945 en over
een simpele Global Positioning System (GPS) ontvanger. Wat daarbij opt ici, was dat de loop van de
meanderende rivieren sedert die tijd nauwelijks was veranderd en dat we als we de GPS posities in de
kaart afzetten steeds keurig aan de kant van de rivier uitkwamen waar we voeren. Alle veranderingen
in de aangenomen geoide en referentie-ellipsoïde ten spijt!
In de rubriek Voor U gelezen in nummer 2000-3 van dit blad maakt H.C. Pouls melding van een
inderdaad aangenaam en leerzaam boek over bet leven van John Harrison, de oplosser van het lengte
graad probleem. De schrijfster is Dava Sobel en de titel Lengtegraad.
In het artikel wordt een minpuntje opgevoerd, namelijk het ontbreken van afbeeldingen, maar daar is
wel degelijk wat aan te doen. Fourth Estate Limited uit Londen heeft namelijk een geïllustreerde versie
van het verhaal van Dava Sobel uitgegeven. De illustraties zijn bijeengebracht door William J.H.
Andrews. Ik kocht het boek met de titel "The Illustrated Longitude" voor bijna 100 gulden in Utrecht.
I let is voor landmeters, zeevarenden en alle anderen die van Lengtegraad genoten, echt een "must
The Illustrated Longitude heeft het volgende ISBiN nummer: 1-85702-714-0.
Zelf kon ik bet daarna niet laten, naar Greenwich af te reizen voor een bezoek aan de Royal
Observatory. Daar zijn ook de 4 klokken van Harrison te zien en te horen! De sterrenwacht ligt op een
heuvel boven het scheepvaartmuseum en het paleis van koningin Elizabeth de Eerste. De combinatie
van beide musea is zeer aantrekkelijk en om 13.00 uur GMT verzamelen tientallen bezoekers (vooral
ook veel schoolkinderen) zich op het Meridian Courtyard ont de (even daarvoor opgehesen) bal te zien
vallen. Vroeger bet moment voor zeevaarders om de scheepsklok gelijk te zetten. Wat mij betreft een
absolute aanrader voor geïnteresseerden.
k res ran Hamersveld
