Voor u gelezen
O
In de vorige Hollandse Cirkel, juli 2002, heb ik
uw aandacht gevraagd voor het themanummer
van het Marineblad t.g.v. 125 jaar Dienst der
Hydrografie. Het is in dit verband misschien
wel nuttig te wijzen op een publicatie die in
1974 werd uitgegeven door de Chef der Hydro
grafie vanwege het 100-jarig bestaan van die
Dienst. Deze publicatie was getiteld:
Met lood en lijn. Vier eeuwen hydrografie.
Gelijktijdig was er een tentoonstelling in het
Maritiem Museum van Rotterdam (dat toen
nog 'Prins Hendrik' heette), vandaar dat dit
boek een catalogus genoemd werd. Het bevat
vij f hoofdstukken
In het eerste hoofdstuk, getiteld Nederlandse
hydrografische kaarteringen voor 1787 werd
de historische ontwikkeling van de 'const der
zeevaert' beschreven door prof. C. Koeman en
de heer R. Voskuil. Niet alleen Nederlandse
maar ook Franse en Engelse zeekaarten
worden in het kort besproken. We lezen dat
gedurende de 2e helft van de 17e eeuw de
Nederlanders waarschijnlijk de meest volledige
maritieme en geografische informatie ter
wereld bezaten. Ook het belang van zeemans
gidsen en kustprofielen wordt aangetoond.
Nederlandse hydrografische kaarteringen
1787 - 1874 is de titel van het tweede hoofd
stuk, geschreven door kapitein-luitenant-ter-
zee F.C. van Oosten. In 1787 werd de
'Commissie tot de Zaaken, het bepaalen der
lengte op zee en de verbetering der zeekaarten
betreffende' ingesteld en op 8 juli 1874 werd
het Bureau Hydrografie formeel een afdeling
van het Departement van Marine. Beknopt
worden de ontwikkelingen in de periode
daartussen besproken met aandacht voor de
Nederlandse wateren, de Oost-Indische
Archipel en de West-Indische wateren.
Duidelijk blijkt dat er in het vaderland veel
meer belangstelling was voor Oost-Indië dan
voor de West. Voor dit gebied werden nauwe
lijks financiële middelen beschikbaar gesteld.
Interessant is het om te lezen dat er bij de
opleiding van adelborsten veel aandacht werd
besteed aan tekenlessen! Veel marineofficieren
hebben niet alleen goede kustprofielen ge
tekend maar ook fraaie afbeeldingen nagelaten
van de mensen, fauna, flora en de architectuur.
De ontwikkeling van het Bureau Hydrografie
van het departement van Marine, 1874 - 1974
is de titel van het derde hoofdstuk, geschreven
door schout-bij-nacht Van Weelde, de heer
Wernink en kapitein-luitenant-ter-zee Burger.
Dit hoofdstuk bevat zeer veel informatie maar
is door de overvloed van feiten en namen niet
gemakkelijk te lezen.
Geodeten zal het interesseren onder de kop
'Bijzondere opdrachtente lezen dat marine
officieren niet alleen betrokken waren bij
grensbepalingen maar zelfs de leiding hadden.
Dit betrof o.a. in 1910/1911 de grens tussen
Nederlands Nieuw Guinea en Duits(!) en
Australisch Nieuw Guinea en later in 1930
verbeterde grensbepalingen aan de oostkant
van die grens.
In de periode 1934 - 1938 werd in de West
tijdens drie expedities de grens bepaald tussen
Suriname en Brazilië. Hier had vice - admiraal
b.d. C.C. Kayser de leiding. Waren er in die
tijd geen bekwame gouvernementslandmeters
die dit werk in Oost - en West - Indië hadden
kunnen uitvoeren?
De laatste twee hoofdstukken hebben betrek
king op de toen gehouden tentoonstelling en
blijven hier verder buiten beschouwing.
Belangstellenden zullen zeker hier of daar deze
'catalogus' ter inzage kunnen krijgen of lenen.
Er staat heel veel wetenswaardigs in!
We blijven even in het voormalige Oost - Indië:
F.J. Ormeling sr.: Jan van Rooit (1872-1930),
een veelzijdig, kritisch topograaf. In: Caert -
Thresoor 2002 - 2, p. 47-49.
In dit artikel wordt aandacht besteed aan de
veelzijdige loopbaan van Jan van Roon die, na
een periode bij het KNIL, in 1901 overging
naar de Topografische Dienst. Hij was een
voorstander voor het gebruik van goede (lees:
topografische) kaarten voor bestuursdoel-
einden. Verder had hij grote belangstelling
voor nauwkeurigheidswaterpassingen en
betreurde het dat dit in Indië achterwege was
gebleven. Voor de topografische kaarten waren
de hoogten trigonometrisch bepaald, op Java
ontbrak een algemeen vergelijkingsvlak en
waterpassingen werden door verschillende
in
