Historisch Nieuws: expositie "Onbegrensd bestaat
niet voor een landmeter!"
kasteel van Kruidhof grotendeels intact gelaten
kan worden."
In 1999 verhuisde wat nu heet het Centrum
voor Geo-informatie van Wageningen UR naar
Gebouwnummer 101, Droevendaalsesteeg 3 te
Wageningen. Het Gebouw voor Landmeet
kunde werd aan een particulier verkocht, die er
primair een woning met panoramisch uitzicht in
vestigde. In 2002 volgde bijgaande advertentie.
Achthonderd jaar geleden werd er tussen
Holland en Utrecht een overeenkomst gesloten
over de afvoer van overtollig water vanuit
Utrecht. In het kader van deze overeenkomst is
in de hal van Rijnlands hoofdkantoor in Leiden
uit Rijnlands kaarten- en tekeningenbezit een
tentoonstelling samengesteld, die de jaren 1565
tot en met 1995 bestrijkt.
In 1165 liet de graaf van Holland een dam
opwerpen in de Oude Rijn ter kering van
Utrechts water: de Zwammerdam. De aanleiding
daarvoor was de definitieve verzanding van de
Oude Rijnmond. Tot 1165 vloeide via die
monding het Hollandse en Utrechtse water af
naar de Noordzee. Na de afdamming verzeilden
Holland en Utrecht in een langdurig conflict. Pas
in 1202 werd een overeenkomst tussen het graaf
schap Holland en het bisdom Utrecht gesloten
waarbij de afwatering van Utrecht op Holland
uiteindelijk werd geregeld. In feite is deze
overeenkomst de basis van de verhouding tussen
het hoogheemraadschap van Rijnland en het
hoogheemraadschap van de Stichtse Rijnlanden.
Ter herdenking van dit 800 jaar oude verdrag
organiseert het hoogheemraadschap van
Rijnland een tentoonstelling uit eigen kaarten
en tekeningenbezit, die de jaren 1565 tot en
met 1995 bestrijkt: "Onbegrensd bestaat niet
voor een landmeter".
"In een drieluik wordt aan de hand van
producten van de Rijnlandse landmeters zicht
baar gemaakt, dat zij niets anders deden dan
grenzen vaststellen en dat in een grote
verscheidenheid," aldus het persbericht van
Rijnland over de expositie. Het gaat hier vooral
om materiaal uit de bloeiperiode 1600-1850.
De tentoonstelling van bijna vijftig kaarten en
tekeningen bestaat uit drie onderdelen
Rijnland binnen zijn grenzen
Rijnlands grens
Rijnland buiten zijn grenzen
Ik heb van een bezoek genoten. Een aantal
panelen met kaarten van een groter formaat
was voorzien van een afzetting met een
meetketting van rond 1800 (20 m lang met
schakels van 0,25 m). Tentoongestelde kaarten
waren van bekende en onbekende landmeters
als Jan Pietersz. Dou, Melchior Bolstra, Klaas
Vis, Adriaan Hanegraaff, Jan Kros, Anthony
Velsen en Cornelis Velsen. De laatste bracht
het ver: hij staat aangeduid als "secretaris van
Holland en voormalig landmeter bij Rijnland".
Het mooist leek mij de meterslange gekleurde
handschriftkaart van de oostelijke oever van
het Haarlemmermeer op ongeveer schaal
1:4300, die Adriaan Hanegraaff in 1821
maakte. Landmeters stelden veel voor bij
Rijnland. Ze waren onontbeerlijk voor niet
alleen grenzen, maar ook de uitvoering van
werken en zelfs voor het niét realiseren van
werken. Landmeter Pieter Coenraadsz. maakte
in 1565 een kaart tégen de beoogde afdamming
van het Wijkermeer, een afdamming die
nadelig zou zijn voor Rijnland. Dankzij het in
kaart brengen van de gevolgen werd bij de
koning met succes bezwaar gemaakt tegen de
plannen van derden!
De expositie is van 8 oktober tot en met 15
november gratis te bezichtigen in de hal van
het Rijnlandshuis aan de Archimedesweg 1 in
Leiden. Openingstijden zijn maandag tot en
met vrijdag van 09.00 tot 16.30 uur.
Adri den Boer
Adri den Boer
