Een interessante gevelsteen in Friesland'
--••''"'i JM;
F. Ferm
Het is heel gewoon, dat allerlei beroepen in
gevelstenen worden afgebeeld. Vooral die
beroepen die van oudsher door handwerks
lieden werden uitgeoefend zoals bakker,
kuiper, brouwer, timmerman, etc. Ik had echter
nog nooit het toch zeer belangrijke beroep van
landmeter in steen gehouwen gezien. Ook in
gevelsteenlectuur komt men over dit beroep
niets tegen. De enigen, die driemaal dezelfde
steen noemen, zijn Van Lennep en Ter Gouw
(Dl. 1 p.46. 170; Dl.II p. 136). En deze steen
beeldt alleen een man af, die landmeter is ('In
den Landmeter'). Deze steen stond in de gevel
aan de Kalverstraat te Amsterdam op het eind
van de 16de eeuw en was waarschijnlijk de
beeltenis van de kaarttekenaar Joost Jansz.,
bijgenaamd 'Bilhamer' of'Beeltsnijder'.
Afb. 1. Gevelsteen 'Biden geadmitteerden lantmeter'
(Eveneens in Amsterdam was in de Halsteeg
- tegenwoordig Damstraat - Ao. 1604 een huis
dat heette 'De Landmeter'.)
De steen waarover ik het nu wil hebben, laat
twee landmeters in vol bedrijf zien. Als onder
schrift vermeldt de steen dan ook "Biden
geadmitteerden Lantmeter."
Via het veel geprezen - en ook wel verguisde -
internet kwam ik aan de weet, dat de Friesland
Bank in Grouw een boekje had uitgegeven;
'Fan strjitten en stiennen', dat het ontstaan en
de achtergronden van de straatnamen in Grouw
en de daar aanwezige gevelstenen behandelt.
Het gedeelte dat over de gevelstenen handelt
begint met een verbazingwekkende mede
deling: "De mooiste gevelsteen van Grouw
bevindt zich in Drachten
Historie
De historie van de steen is als volgt: In het
midden van de 17de eeuw 1655) zette de
landmeter Sytske Gravius de steen inzake zijn
beroep in zijn huis, Raadhuisstraat 10 te Grouw.
Zijn collega Syoerdt Aetesz Haeckema (dus óók
landmeter, maar eveneens hardhouwer ofwel
beeldhouwer) heeft hem gehakt. Beiden waren
toen bezig met karteringswerk in Friesland voor
een atlas, die in 1664 verscheen. Aardig is nog
om te weten dat Haeckema hem hakte naar het
voorbeeld van de titelpagina van 'Practijck des
landmetens' door Iohan Sems ende Ian Pietersz
Dou (uitgegeven ±1612). Op die kopergravure
staan twee landmeters met hun instrumenten
vrijwel identiek afgebeeld.
In 1923 was de schilder Ids Wiersma in Grouw.
Hij maakte een schets van de steen, die toen
ingemetseld was in de achtergevel van slagerij
Buwalda. Deze schets toonde hij aan H.K.
Schippers, in die tijd wiskundeleraar aan de
Rijks H.B.S. te Drachten. Deze ging naar
Grouw en stelde Buwalda voor de steen schoon
te maken en in de voorgevel te plaatsen. Daar
wilde Buwalda niets van weten. Schippers
mocht de steen wel meenemen, mits hij de
tmdefrmfri /.F
Dit artikel is een bewerking van een eerder verschenen bijdrage in het tijdschrift Monumenten 18 (1997), nr. 9, p, 15.
