Een "proeve" van een Afsluitdijkplan
Epiloog
Het molencomplex van de Alblasserwaard bij
Kinderdijk is overbekend en staat op de wereld-
erfgoedlijst. Dat de Vijfheerenlanden op hun
Zederikboezem bij Ameide een windbemaling
van gelijk formaat hadden, is vergeten. De
oorzaak is waarschijnlijk het vroege tijdstip
waarop op stoombemaling is overgegaan. Uit de
tijd van de windbemaling resteert een eerste
steen, in 1763 gelegd door de gezworen
landmeter Jan Kuyk. Deze steen is herplaatst in
het intussen op de rijksmonumentenlijst staande
woonhuis Voorstraat 2 te Ameide en geniet
daardoor ook een beschermde status. Landmeter
Jan Kuyk - géén voorvader van de 19e-eeuwse
ingenieur-verificateur Willem Janszoon Kuyk -
heeft, voor zover na te gaan, nimmer in het huis
gewoond, maar in Ameide en omgeving wel zijn
sporen verdiend. Zijn zoon Wouter - géén
landmeter - kreeg een monument in Arnhem.
J.H. Holsbrink
Ten behoeve van de gedeeltelijke afsluiting en
inpoldering van de Zuiderzee is in de 19e eeuw
een tiental plannen ontwikkeld. Tussen 1848 en
1866 zijn er niet minder dan 126 boeken over
dit onderwerp verschenen. Dit leidde er toe dat
in 1886 de Zuiderzeevereniging werd
opgericht. Na vele ontwikkelde plannen bleek
het ontwerp van ir. C. Lely haalbaar. Hij publi
ceerde dit plan omstreeks 1887. Dankzij zijn
inspanning is genoemd plan, zij het enigszins
gewijzigd, in de vorige eeuw uitgevoerd. Ir.
Lely 1854-1929) was, na te zijn afgestudeerd,
in zijn jonge jaren als geodeet werkzaam bij de
eerste nauwkeurigheidswaterpassing van
Nederland. Tijdens de jaren 1875 en 1876 was
hij als ploegleider belast met de waterpas
singen van het traject Amsterdam-Deventer.
Nadien was hij werkzaam bij de eerder
genoemde Zuiderzeevereniging. Ir. Lely was
niet de eerste, die vanuit het vakgebied van de
Geodesie een plan maakte voor de afsluiting
van de Zuiderzee. In 1870 verscheen de
"Proeve van een ontwerp tot afsluiting van de
Zuiderzee en daarna gedeeltelijke droogma
king". Deze "proeve" is het enige van de vele
plannen, dat voor wat betreft het aanleggen van
een afsluitdijk, het plan van Lely enigszins,
benadert. De schrijver van deze proeve was
K.K. Kooy, volgens het titelblad van de
"proeve" Landmeter le klasse en lid van het
dijksbestuur, en gedeputeerde van
Wymbritseradeel c.a. Contributie zeedijken.
Uit de omschrijving van deze functies blijkt,
dat hij naast zijn werk als landmeter nauw
betrokken was bij en deskundig was op het
gebied van de zeedefensie. Contributie
Zeedijken is in de vorige eeuw opgegaan in het
latere zeewerende waterschap "Westergo's
IJsselmeerdijken", dat nog weer later opgegaan
is in het huidige "Wetterskip Fryslan". Toen
Kooy genoemde brochure in 1870 schreef had
hij de 65-jarige leeftijd bereikt en mogelijk tijd
genoeg en mede gelet op zijn ervaring als
geodeet en als dijksgedeputeerde gelegenheid
om het unieke plan voor het afsluiten van de
Zuiderzee in een brochure kenbaar te maken.
Deze brochure van 20 bladzijden wordt
afgesloten met het hierbij afgedrukte kaartje,
waarop Kooy zijn plannen heeft ingetekend.
Het is opmerkelijk, dat het volgende viertal
facetten van zijn plan omtrent de aanleg van de
afsluitdijk,
vrijwel overeen
komen met de
in 1887 gepubli
ceerde plannen
van ir. Lely,
zoals deze later
in 1925, zij het
gewijzigd, in
een wetsont
werp is
omschreven
Het tracé
komt vrijwel
overeen met
KAART
l(>
