De landmeter als architectuurtekenaar.
Een aanvulling en een persoonlijke herinnering.
Toen ik de concepttekst van het artikel over de
landmeter als architectuurtekenaar voor publi
catie in ons tijdschrift geschikt maakte herin
nerde ik me dat ik 'ergens' iets had gelezen
over een waterpassing in de Franse tijd
(ca. 1800) en daar waren ook
afbeeldingen bij van aquarellen j/
van gebouwen waarin
peilmerken waren aangebracht.
Hoe ik ook zocht ik kon ze niet vinden, zelfs
alle jaargangen van Caert - Thresoor heb ik
doorgebladerd, echter alles zonder succes
Ondertussen is het artikel gepubliceerd' en
geheel onverwachts, al zoekend naar gegevens
over de Gelderse landmeter Nicolaas van
Geelkercken, kwam ik de gezochte afbeel
dingen toch nog tegen. Ze stonden in een boek
over de Gelderse Vallei van H.P. Deys2. De
Gelderse Vallei ligt tussen dc Utrechtse
Heuvelrug en de Veluwe, aan dit gebied heeft
Deys een bijzonder interessante studie gewijd.
De ondertiteling van zijn boek luidt
"Geschiedenis in oude kaarten", niet alleen
kaarten maar ook vele andere werkzaamheden
van Utrechtse en Gelderse landmeters en
ingenieurs worden hier vermeld. Er is in dit
betrekkelijk kleine gebied heel veel gebeurd.
Op blz. 116, 117 en 119 zijn zeven aquarellen
afgebeeld van gebouwen waarin waterpas
bouten ('peilmerken') zijn aangebracht. Deze
aquarellen behoren bij een rapport van de
kapitein - ingenieur C.C. van Hooff. Deys
schrijft hierover onder meer (blz. 126 e.v.):
"Een bijzondere prestatie leverde in het begin
van de 19e eeuw de kapitein C.C. van Hooff.
Deze verrichtte in 1806 en 1807 een volledige
'aaneengeschakelde' waterpassing van de
Gelderse Vallei, waarna hij een zeer uitgebreid
verslag uitbracht en een grote gedetailleerde
kaart maakte. Helaas is hier geen ruimte deze
memorie volledig tot haar recht te doen komen.
Deze bevat onder meer een aantal zeer fraai
getekende 'aquarellen' van huizen, sluizen, een
redoute, de zeesluis bij Spakenburg, de herberg
De Klomp, de herberg bij de haven te Nijkerk
en dergelijke; objecten waarin ijzeren 'hakkel
bouten' als ijkpunt voor de waterpassing
werden geslagen
Het onderzoek van Van Hooff had betrekking
op de mogelijkheid om inundatie van de
Gelderse Vallei te gebruiken als verdedigings
maatregel, de zogenaamde Grebbelinie. Deze
memorie was gericht aan kolonel - directeur
van de Fortificatiën C.R.T. Krayenhoff. De
bevindingen van Van Hooff waren dermate
negatief dat Krayenhoff beweerde dat niemand
het zou wagen Zijne Majesteit (dat was toen
koning Lodewijk Napoleon) te adviseren nog
maar een stuiver in verbetering of onderhoud
van de Grebbelinie te steken!!!
Dankzij het onderzoek van Deys is nu bekend
dat reeds in het begin van de 19e eeuw er bij
waterpassingen tekeningen/aquarellen gemaakt
zijn en dat zij bewaard zijn gebleven'.
f/i
/t/f ;/t.
H.C. Pouls
-Jürtf-rP Ac
A fb. 1Herberg het Bonte Paard te Venendaul
1 Zie De Hollandse Cirkel Jaargang 4, no.3.
2 H.P. Deys. De Gelderse Vallei. Geschiedenis in oude kaarten. Utrecht 1988.
3 NA O MM G 88, Memorie van de Kapitein - Ingenieur Van Hooff. Volgens Deys bevindt de bijlage met 'aquarellen' zich ook in
het dossier 'Contracten en bestekken', Centraal Archiefdepot van het Ministerie van Defensie.
20
