heeft deze opgemeten en de volgende uiterste
verschillen gevonden: kaart 88 1:27 600 en
kaart 38 1:33 300, toch wel een aanzienlijk
verschil, zelfs als we rekening houden met rek
of krimp van het papier. Metrische conclusies
verbinden aan deze reproductiekaarten is dan
ook niet mogelijk!
De oorspronkelijke kaarten vulden het papier
niet altijd geheel. De daardoor ontstane open
ruimtes zijn gebruikt om een aantal steden,
dorpen en nederzettingen op de originele
grootte van de kaarten af te beelden, ofwel
114 400. Een mooi voorbeeld zijn bij kaart 52
de afbeeldingen van Almelo en het veendorp
Vriezenveen (destijds: Het Vriessen Veen). Het
is een genot om te zien wat militaire ingenieurs
destijds presteerden.
In de toelichting wordt nauwkeurig beschreven
welke ingenieurs wanneer en waar hebben
gemeten, wat hun vergoedingen waren, enz.
Slechts een beperkt aantal personen blijkt al dit
werk te hebben verricht: H. van Hooff,
M.A. Snoeck en J.A. van Resteren werkten aan
de kartering van IJssel, Rijn en Waal (1773-
1783), J.F. Wollant, M.A. Snoeck en H.J. van
der Wijck in Salland en de Graafschap (1785-
1787), J.H. Hottinger, M.A. Snoeck en H.J. van
der Wijck in Twente, Westerwolde en Zuidoost-
Drenthe (1788-1792) en later nabij de stad
Groningen (1792-1794) maar hier kwam door
oorlogsomstandigheden het werk niet klaar.
Hoe weinig 'verenigd' de Nederlanden destijds
waren blijkt onder meer uit een conflict dat de
ingenieur Wollant in 1787 kreeg met het patri
ottische bestuur van Overijssel. Toen hij op een
gegeven moment nabij Holten werkte kreeg hij
bevel naar Deventer te komen en daar werd hij
ondervraagd over zijn werkzaamheden.
Nauwelijks terug kwam er een bevel om al zijn
kaarten af te staan. Toen hij dit weigerde kreeg
hij korte tijd later bezoek van een officier en
twaalf soldaten en was verder verzet zinloos.
De Raad van State moest er aan te pas komen
om de zaak te schikken. Wollant was hierdoor
zo aangedaan dat hij verzocht de dienst te
mogen verlaten. Hij vertrok naar Rusland waar
hij het tot generaal-majoor in het leger bracht!
Over de opnametechniek, het gebruikte instru
mentarium en de wijze waarop de kaarten tot
stand kwamen wordt in deze publicatie helaas
niets vermeld. De kaarten vertonen hier en
daar lijnen die mogelijk iets te maken hebben
met het opmeten maar conclusies zijn hier niet
aan te verbinden. Dat is jammer want zeker als
geodeet zou je wat meer willen weten over de
totstandkoming van deze fraaie kaarten.
Dat wij erg gewend zijn aan kaarten die op het
noorden gericht zijn blijkt wel bij het bladeren
in deze atlas. Ondanks de aanwezige overzicht
schema's blijkt het toch steeds moeilijk de
aansluitende kaarten te vinden!!!
Een plaatsnamenregister zou het gebruik van
de kaarten aanmerkelijk vereenvoudigen. Maar
verder niets dan lof over deze publicatie. We
mogen de Drentse Historische Vereniging
dankbaar zijn voor de uitgave van deze atlas.
H.C. Pouls
Chris Will, STERK WATER - De Hollandse
Waterlinie; Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 2002,
Paperback, formaat 28 x 22 cm, 180 blz-
(kleur en zwart wit) ISBN 90 5345 204 4.
"De (Nieuwe)Hollandse Waterlinie is een relict
van een typisch Nederlandse manier van lands
verdediging", zo schrijft dr. C.R Veerman,
Minister van Landbouw, Natuurbeheer en
Visserij in zijn voorwoord.
Dc linie is om die reden genomineerd voor een
plaats op de Werelderfgoedlijst van de
UNESCO.
Het boek is goed geïllustreerd. Veel kaarten en
tekeningen (zwart-wit en in kleur) laten op een
indringende manier de impact van de vele
forten en andere waterbouwkundige werken
zien. Opvallend zijn de fraaie paginagrote
luchtfoto's in kleur en de twee uitklapbare
kaarten - eveneens in kleur - van de Oude-
respectievelijk de Nieuwe Hollandse Waterlinie
van Muiden tot Woudrichem.
Dit boek is duidelijk gericht op meer begrip
voor de linie. Zij die belangstelling hebben voor
de Hollandse Waterlinie (HWL) en/of voor de
geschiedenis van eigen streek en eigen land,
zullen in dit boek veel van hun gading vinden
zonder te moeten worstelen met theorieën of
analyses van politieke of militaire aard.
Verspreid in het boek zijn ingekaderde teksten
