z j Xx
Afb. 1. ,,dye nydderlendischen mesfier weren nicht so wol geschickt".
landerijen van het Bildt claimde de hertog voor
zich zelf. Hij had uiteraard het grootste belang
om een zo hoog mogelijke pachtsom te vangen
en liet waarschijnlijk om die reden meerdere
keren de verpachte landerijen van het Bildt
opmeten, teneinde de berekende oppervlakte
met de namen van de pachters te kunnen
registreren. Vermoedelijk was nog voor 1510
het grootste gedeelte van de Bildtlanden al in
cultuur gebracht en aan nieuwe pachters in
pacht uitgegeven. Op 13 oktober 1508 wordt
door de Friese regenten en de bedijkers dan
ook een overeenkomst gesloten over de
betaling van de pacht van de nieuw ingepol
derde Bildtlanden. Dat zou bevestigd kunnen
zijn bij een schrijven aan de hertog van
30 januari 1509 aldus: Met Beukelaar c.a. is
"die vorschreybung uber die Bilde voltzogen
In deze brief wordt voorts nog de opmeting van
het Bildt aan de orde gesteld. Het vervolg is
dat de raden van Friesland bij brief van 18 mei
1509 de hertog verzoeken om enige landmeters
("holtzmessers") te sturen om het Bildt
(wederom) op te meten. Zij schrijven ook dat
voor de metingen van het Bildt geen bekwame
landmeters aanwezig zijn. Het resultaat is, dat
de hertog bij brief van 4 juni 1509 aan zijn
stadhouder in Friesland bericht, dat twee
landmeters naar Friesland zullen worden
gestuurd om de opmeting van het Bildt te
bespoedigen.
"Nydderlendische messer
Dit wordt nog eens door de hertog bevestigd
bij brief van 25 augustus 1509 waarin wordt
geschreven "das die Holzmesser landme
ters) so in frieslandt ziehen sollen Daarna
wordt in een brief van 4 juni 1510 gemeld, dat
de hertog aan "unszer Rethe in Frieslanden
geschrieben (hat), "das es gantz von Nothen
sey zeroene meszer hynabe zu schicken, denn
dye nydderlendischen meszer weren nicht so
wol geschickt undmochte durch yr meszen
schade zugefugt werden, Dem nach begern wir,
du wollestyr zuwene ausrichten und in dem
allen gitten vleisz nicht sparen
In het kortHet lijkt er op dat de Nederlandse
landmeters, aldus deze beweringen, niet
bekwaam geacht worden; voor eventuele
schade zijn zij aansprakelijk en zij behoeven
verder niet te worden gespaard.
In elk geval leidt één en ander er wel toe, dat er
in 1509 opnieuw de resultaten van de metingen
in een soort pachtersregistratie kunnen worden
geproduceerd. Onder een uniek registratie
nummer zijn de naam van de "cavelalsmede
de bijbehorende oppervlakte in morgens en
vierkante roeden vermeld. Aan de morgen als
oppervlaktemaat en de roede als lengtemaat zal
hieronder aandacht worden besteed.
Politieke veranderingen
In 1515 veranderden de gezagsverhoudingen in
Friesland: de hertog van Saksen droeg voor
100. 000 goudguldens zijn belangen in en het
gezag over Friesland over aan de latere keizer
Karei de Vijfde. Voortaan werden de politieke
besluiten, de administratie en de correspon
dentie niet meer in Dresden, maar in Brussel
genomen en gevoerd. Waren deze verande
ringen er mede de aanleiding toe, dat het Bildt
opnieuw moest worden opgemeten In elk
geval waren er in de loop der jaren in de
metingen van 1509 wel fouten geconstateerd.
'Tyyry-^yr-^ *J&y? ^7
^yyyyi^- y-zy~->^ <^*^^6*-*---' 7^7<^^€^7/^77
T^zyyiTZy&L ri-yT-c. /77~/z--/>f7^<P<y*^ 'dê-*^^==^7e-- sn<y
yyy£^7 yy-zy 7yy yyzy'-rfyzC' 74? ■?&-&-£--
^y-yr-7 a^yyJ
y^zy-rT^-
60
