waarvan hij nog op diezelfde dag een
voorschot van vijftig gulden krijgt.
Landmeter-schilder Feitman
Hendrik Feitman 1610 - na 1670) stamt uit
een familie die afkomstig is uit Kalkar. Ook
Hendrik is hier geboren. In 1637 duikt zijn
naam op in Kleef, waar hij in dat jaar vier
processievaandels voor de Stiftskirche te Kleef
heeft vervaardigd. Ten tijde van de opdracht
aan hem voor de stadsplattegrond woont hij in
Nijmegen. Dit blijkt uit een in 1644 in
Nijmegen opgemaakte inventarisatie van
onroerende goederen, ten behoeve van een
nieuw belastingstelsel. Hij woont dan op de
Korte Burchstraat tegenover het Stadhuis als
huurder van de helft van het dubbele pand van
de boekhandelkaar Nicolaes van Hervelt.
Landmeter en kaartschilder Hendrik Feitman
kende Nijmegen goed. Als basis voor zijn
plattegrond heeft hij de kaart van Nicolaes Van
Geelkercken - kopergravure van Nijmegen uit
1639 - genomen (zie J.I. Pontanus Historiae
Gelricae. Universiteitsbibliotheek KUN
Nijmegenj.Vervolgens schijnt hij het verloop
van de straten opnieuw te hebben uitgemeten,
waarna hij de straatwanden stuk voor stuk
uittekende. Alle belangrijke gebouwen zijn
naar de werkelijkheid afgebeeld en de huizen
zijn - zij het globaal - in de juiste ver
houdingen en aantallen weergegeven. Met de
artisticiteit van de kunstenaar en met de
precisie van de landmeter maakt hij eerst een
aantal prachtige 'veldwerken'.
Op 25 november 1668 wordt in de gemeente
raad besloten 'Dat Velleman die dese stadt
affgeteeckent ende geschildert heeftdaer voor
100 gl. sal genieten soo wanneer de begaene
faulten soo hem aengewesen sullen worden syn
verbetert, ende het werek geapporbeert
Blijkbaar wilden de heren van de magistraat
een meer duurzame en monumentale versie
van de in 1648 getekende plattegrond van de
stad en hadden ze besloten deze door dezelfde
kunstenaar te laten maken. Het geschilderde
vogelvluchtplan van Nijmegen is in 1669 tot
stand gekomen.In april 1670 maakt de lijsten
maker Peter van Rossum een perenhouten lijst
'om de stadt Nijmegen, opt stadthuys
hangendezo blijkt uit de annalen.
Informatiebron
Een computersimulatie vervangt - na een toets
te hebben ingedrukt - in langzaam tempo 'het
Nijmegen van Feitman' voor dat van de stad in
zijn huidige situatie. Hierbij blijkt dat het
Nijmegen van Feitman voor een deel nu nog
herkenbaar is in het stratenpatroon en in een
aantal gebouwen. Zoals St. Stevenkerk,
Latijnse School, de Waag, Stadhuis,
Marienburg Kapel, het Valkhof en Belvedère.
De opdracht destijds aan Feitman verleend
heeft ertoe geleid dat Nijmegen met twee
bladen - een vogelvluchtgezicht van de stad en
een van fort Knotsenburg, vertegenwoordigd is
in het door Johannes Blaeu te Amsterdam in
1649 uitgegeven boek 'Toonneel der steden
van de Vereenighde Nederlanden
'Doordat het plan van Feitman betrouwbaar is
kan het de interpretatie van archeologie en
bouwhistorisch onderzoek ondersteunen en
vormt het één van de belangrijkste informatie
bronnen voor de topografie van Nijmegen', zo
lezen we in de prachtige in full color uit
gevoerde tentoonstellingsbrochure van de hand
van Gerard Lemmens.
Mét deze restauratie heeft de oudste stad van
Nederland het Nijmegen van landmeter
Feitman weer terug. Het schilderij heeft - na
eerder op het Stadhuis te hebben gehangen -
een definitieve plek gevonden in Museum Het
Valkhof.
Jan van Eek
Bronnen
- Tentoonstelling 'Vogelvlucht van oud
Nijmegen' Museum Het Valkhof,
Nijmegen;
- Gerard Lemmens, Nijmegen in 1669
Vogelvluchtgezicht van Hendrik Feitman,
Nijmegen, 2003, ISSN 1571-0424.
Uitgegeven als nr 9 in de serie
'Museumstukken';
- CD Rom, Beeldmateriaal 'Vogelvlucht van
oud Nijmegen, Restauratie stadsplattegrond
Feitman voltooid';
- Billy Gunterman, Historische Atlas van
Nijmegen, 2000jaar ruimtelijke ont
wikkeling in kaart gebracht. SUN,
Amsterdam 2003, ISBN 90 5875 1228.
