2004:125 jaar Nederlandse Commissie voor
Graadmeting, Waterpassing en Geodesie (1)
prof.dr.iiL. Aardoom
Inleiding
Op 20 februari 2004 was het 125 jaar geleden
dat de Rijkscommissie voor Graadmeting en
Afb. 1. C.R.T. baron Krayenhojf (1758-1840)
regisseerde het eerste Nederlandse driehoeksnet.
Waterpassing werd ingesteld, een gedenk
waardig moment in de geschiedenis van de
geodesie in Nederland. Uit die commissie
kwam ruim een eeuw later de Nederlandse
Commissie voor Geodesie voort, een orgaan
dat daarom nu boogt op een lang en werkzaam
verleden. In het hierna volgende zal op dat
verleden worden teruggeblikt, niet in de vorm
van een gedetailleerd verslag van alle bezig
heden van de commissie in al die jaren, maar
in vogelvlucht. Een schets over het waarom,
het hoe en wat van de commissie met aandacht
voor de belangrijkste ontwikkelingen in de
geodesie in Nederland voor zover de
commissie daar een deel aan had.
Het is niet de eerste keer dat over de geschie
denis van de commissie wordt geschreven. Bij
haar eeuwfeest, in 1979, schreef de toenmalige
adjunct-secretaris van de commissie, de heer
N. van der Schraaf, de geschiedenis van de
eerste honderd jaar. Puttend uit het rijke archief
van de commissie, behandelde hij de ont
wikkelingen staps- en onderwerpsgewijze, hiel
en daar in grote mate van detail. Daarmee is
zijn publicatie nog steeds het onovertroffen
standaardwerk over de activiteiten waarbij de
commissie in die periode betrokken is geweest,
geraadpleegd door ieder die daar wat meer over
wil weten. Eerder had Van der Schraaf al
geschreven over afzonderlijke aspecten van de
wordingsgeschiedenis van de commissie. Hij
was daarbij in het goede gezelschap van de
oud-lector aan de toenmalige Technische
Hogeschool, de heer N.D. Haasbroek, die de
Nederlandse driehoeksmetingen uit de tijd van
vóór de Rijkscommissie op de hem eigen
nauwgezette wijze kritisch had bestudeerd en
daarover publiceerde. Samen met de ver
breiding van het Amsterdams Peil vormde de
landelijke driehoeksmeting in 1879 de eerste
bezigheid van de commissie. Het onderstaande
is geen voortzetting van het pionierswerk van
Van der Schraaf; het is meer een geactuali
seerde samenvatting daarvan, hier en daar
aangevuld met gegevens uit andere bron.
In de afgelopen 125 jaar zien we de commissie
achtereenvolgens als Rijkscommissie voor
Graadmeting en Waterpassing 1879-1937),
Rijkscommissie voor Geodesie (1937-1990) en
Nederlandse Commissie voor Geodesie (1990-
heden). Na 1911, toen, naast de 'gewone leden',
vertegenwoordigers van de bij de geodesie
betrokken rijksdiensten en -instellingen als
'ambtshalve leden' in de commissie werden
