Het tweede gedeelte van deze bijdrage bestaat
uit een beschrijving van negen forten anno
2001Het fort het Hemeltje is nu in gebruik als
vuurwerkopslagplaats. Een projectontwikkelaar
mocht het fort Steurgat verbouwen tot luxe
koopappartementen. Staatsbosbeheer en
Natuurmonumenten laten het fort Hinderdam
welbewust verwaarlozen en het fort Voordorp is
nu een partycentrum. Een compromis tussen
wilde natuur en behoud van het verdedigings
werk wordt nagestreefd bij het kleine fort
Spion, dat eigendom is van de Gemeente-
waterleidingen Amsterdam en verpacht aan de
Wandel - en fiets - fortenstichting die daar een
bescheiden natuurkampeerterrein exploiteert.
Een paar andere forten zijn nog in beheer bij
Defensie.
Deze bijdrage is rijk geïllustreerd met kleuren
foto's en kleurenafbeeldingen.
Deze publicatie is inhoudelijk een aardig boek
maar het is duidelijk dat er nauwelijks overleg is
geweest tussen de drie auteurs. Sommige feiten
genoemd door Mazier worden weer herhaald
door Schepel. De foto's van De Keyzer zouden
mooi als aanvulling hebben kunnen dienen op
de tekst van de twee andere schrijvers, maar dat
is niet gebeurd.
In feite hangen de drie bijdragen als los zand
aan elkaar. Het enige gemeenschappelijke is het
onderwerp: de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Deze publicatie zal waarschijnlijk interessant
zijn geweest voor de deelnemers aan de zomer-
manifestatie fort Asperen 2001 maar lezers die
dieper gaande informatie willen over deze
typisch Hollandse verdedigingswerken kunnen
beter een ander boek raadplegen, bijvoorbeeld
het in de H.C. van oktober 2003 op blz. 92-94
besproken boek van Chris Will: STERK
WATER.
KMA Kaart, Catalogus van een tentoon
stelling, die van 25 t/m 29 november 2003 is
gehouden in de Grote Kerk van Breda. 50 blz.
Ter gelegenheid van de 6th European Map Fair
werd door samenwerking van de Koninklijke
Militaire Academie met de Stichting Historische
Cartografie van de Nederlanden een tentoon
stelling samengesteld van materiaal van de
KMA. De aanleiding was het 175 - jarig
jubileum van deze Academie.
De heer F. Irrgang schreef hierbij een zeer
interessant, 22 bladzijden tellend artikel
getiteld Landmeten en cartografie op de
KMA in de 19e eeuw. De schrijver gaat eerst
kort in op de cartografie en opleiding in het
Staatse leger (1588-1795) en de Nederlandse
militaire scholen van 1789 - 1828. Uitvoeriger
is de bespreking van de Koninklijke Militaire
Academie 1828 - heden). De TMK komt hier
ter sprake evenals de uitvoering van de opname
in het veld. Aandacht wordt besteed aan
diverse docenten in de landmeetkunde zoals
F.R Gisius Nanning, G.A. van Kerkwijk, A.E.
Andrc de la Porte en M.H.A.J. van Meurs en
ook aan de door hen geschreven handleidingen
of leerboeken over de 'Werkdadige Meet
kunst', geodesie, topografisch tekenen enz.
Opmerkelijk is dat hier de naam van prof.
Schols ontbreekt. Deze was niet alleen docent
aan de KMA maar zijn leerboek over land
meten en waterpassen is gebaseerd op de
colleges die hij daar gaf. Andere onderwerpen
die beknopt ter sprake komen zijn onder meer
de landmeetkunde voor officieren in opleiding
buiten de KMA, het maken van schetskaarten,
kaarten ontwikkeld op de KMA, tactische
oefeningen op de kaart en de bibliotheek.
Alles bij elkaar is dit een interessant artikel
over een in de geodetische wereld weinig
bekend aspect van de militaire landmeetkunde
en daarom is het zeker een ruimere bekendheid
waard. De catalogus is keurig verzorgd met een
aantal afbeeldingen in zwart/wit en kleur.
Mogelijk is deze catalogus nog verkrijgbaar bij
het secretariaat van de Stichting Historische
Cartografie van de Nederlanden. Hier kan aan
toegevoegd worden dat een monografie over
dit onderwerp in de loop van dit jaar bij de
KMA zal verschijnen.
Toon Bosch - Om de macht over het water. De
nationale waterstaatsdienst tussen staat en
samenleving 1798-1849. Zaltbommel 2000,
ISBN 90 288 1542 2, 248 blz.
Dit is een buitengewoon interessant en boeiend
boekwerk. "Tegen het decor van staats - en
natievorming in de eerste helft van de 19e
eeuw schetst het de achtergrond van het
ontstaan van de nationale waterstaatsdienst,
zijn maatschappelijke rol, zijn intern - organi
satorische ontwikkeling en zijn omgang met de
