Willem Bartjens
Willem bartiens-v
r' Amsterdam,
Jrtpict bp CoincKjö Claesfjsaeont nbt figif
s®ateï -3ao«b, Aai»; »#«i;
In 1604 verscheen het rekenboek van
Willem Bartjens.
Ter herinnering daaraan heeft men in
2004 een facsimile druk van dat boek
gemaakt met een uitgebreide inleiding,
ook met biografische gegevens over de
auteur.
Het trof erg goed dat, ruim voor de ver
schijning, in de Stadsbibliotheek van
Antwerpen een exemplaar van de eerste
druk gevonden werd waarvan gebruik
gemaakt kon worden. Sedert lang
veronderstelde men dat daar geen
exemplaren meer van bestonden.
Ik had me nooit gerealiseerd dat in de 16e
eeuw het rekenen met pen en papier nog
uitzonderlijk was. Rekenen deed men met
telraam-achtige apparaten, denk aan de
abacus.
Bij het lezen van dit boek dringt de ver
gelijking met "De Thiende" van Simon
Stevin zich op.
Dat was in 1585, bijna 20 jaar eerder,
verschenen.
Het boek van Bartjens was geschreven
voor kooplui, dat van Stevin voor
ingenieurs. Dat kan verklaren dat Bartjens
geen melding maakt van zijn voorganger,
hij heeft wellicht nooit kennis genomen van diens beroemde boekje.
De rekenvoorbeelden van Stevin zijn van het soort 32,57 maal 89,46.
Van Bartjens:
Van Amstèlredam.
^nïjüuöênöc titer ft alle Dr Grond - llegüien Öc!
«.r« «ut ai bimltliïrb hm Tlrnlingert/ eube dlW
•Üicf-bcfabfrcn her Uaiijt,
Xtj)iAU at AkT.s4\
"Een koopman koopt t'Amsterdam drijerley specerie te weten: 100 pond Peper tot 44
groten per pond, 50 pond Noten Muscaten tot 38 3A groten per pond, 600 pond Amandelen.
Hij besteedt voor alles 50 pond vrage hoe veel hem de amandelen per pond gekost hebben."
Stevin pleitte al voor een tientallig matenstelsel. Als dat in 1604 al ingevoerd zou zijn was
Bartjens rekenboek aanzienlijk dunner uitgevallen! Daar waren de kooplui echter nog lang niet
aan toe.
In 1848, ruim 200 jaar na de eerste druk, werd er nog een editie van Bartjens boek gemaakt:
"ingerigt naar het nieuwe maten- en gewichtenstelsel".
Pas nadien verdween de naam Bartjens uit het onderwijs, echter nog niet uit het spraakgebruik.
Henk Zorn
CyptiER-KQsNsr.
1 Willem Bartjens. De Cijfferinghe (1604). Serie Rekenmeesters deel 2. ISBN 90-6550-811-2.
