Inventarisatie van historische geodetische instru
menten in Zeeland
Theo Scheele
De Stichting De Hollandse Cirkel heeft zich
onder andere ten doel gesteld een inventarisatie
te maken van historisch waardevolle geode
tische apparatuur, welke nog in ons land
aanwezig is. Gezien de snelle technische
ontwikkelingen, waarin nieuwe series instru
menten elkaar in steeds kortere tijd opvolgen
en vorige series vervangen, dreigt de aandacht
voor de oude voorgangers wat op de achter
grond te geraken.
De Hollandse Cirkel startte daarom enkele jaren
geleden een actie om wat nu nog aanwezig is
aan oude instrumenten te inventariseren en in
een landelijke database onder te brengen. De
werkgroep IG1E (Inventarisatie Geodetisch
Instrumenteel Erfgoed) werd opgericht. Een
tiental vrijwilligers is er enthousiast mee aan de
slag gegaan en er zijn inmiddels landelijk meer
dan 1000 instrumenten vastgelegd en (met foto)
opgenomen in een landelijke database.
De vrijwilligers wonen verspreid door Neder
land en hebben elk een 'eigen gebied' voor hun
rekening genomen.
Omdat het begrip 'historisch' rekbaar is, is er
nader afgesproken dat daaronder wordt
verstaan: 'landmeetkundige instrumenten met
een historische betekenis'. Dat wil zeggen dat
de instrumenten moeten bijdragen aan het
beeld van de landmeetkundige ontwikkeling.
Dat zijn dus niet alleen antieke instrumenten
maar ook wat recentelijk in onbruik is geraakt
en alles daartussen. En gezien de technische
ontwikkelingen raken instrumenten tegen
woordig al gauw in onbruik.
Erg interessant zijn daarbij instrumenten die
gerelateerd zijn aan markante gebeurtenissen,
zoals de aanleg van de Deltawerken, de
totstandkoming van de IJsselmeerpolders, de
eerste Nauwkeurigheidswaterpassing en
dergelijke.
De werkgroep IGIE heeft haar terrein voor
lopig afgebakend door in tweede instantie te
inventariseren wat er bij grote gemeenten en
bij waterschappen of hoogheemraadschappen
op dat gebied aanwezig is. Ondergetekende
heeft het gebied Zeeland en West -Brabant in
zijn portefeuille gekregen en de eerste
opdracht (waterschappen en grote
gemeenten in Zeeland) inmiddels
afgerond. Hieronder volgt een indruk
van het resultaat.
Zeeuwse gemeenten
Als grote gemeenten werden aangemerkt
Middelburg, Vlissingen, Goes en
Temeuzen.Verder kent Zeeland twee
waterschappen namelijk Waterschap
Zeeuws-Vlaanderen, en Waterschap
Zeeuwse Eilanden (de rest van Zeeland).
Genoemde diensten werden eerst telefo
nisch benaderd en in alle gevallen was
men spontaan bereid aan een inventari
satie mee te werken. De uitkomst gaf
toch wel enkele opmerkelijke resultaten.
Bij de genoemde gemeenten is er op
vallend weinig historisch materiaal
Afb. 1. Waterpasinstrument Ahrend zn (ca 1920) type
'alles vastmet hellingschroef (Waterschap Zeeuwse
Eilanden).
