Ook deze liniaal heeft een aparte schaal met
correctie voor aardkromming en refractie.
Fig. 5 geeft voor de Kernliniaal de instelling
van schuif en loper voor een gemeten waarde
A.y 400 bij een elevatie van h=10°; dan is
D 388.
MORIN
Midden 19e eeuw produceerde de Parijse firma
H. Morin, toentertijd gevestigd in de Rue
Boursault nr. 3, een speciale tachymetrische
rekenliniaal van nieuwzilver.
Dit type rekenliniaal is ook wel meegeleverd
als attribuut van Richer theodolieten, gemaakt
door "Maison Richer. Guyard Canary
(Paris)", zie [5],
Deze liniaal is niet zo eenvoudig te herkennen
als de voornoemde typen, omdat de functies
sin.cos en cos2 niet genoemd worden op de
schalen: in plaats daarvan worden bij de tachy
metrische schalen vermeld: Tang (met de
complementaire cotangens) en Sin2 (het
teken voor de "2" moet niet letterlijk worden
genomen). De ontwerper Moinot, zie [4], heeft
zich gebaseerd op de zenithoek "z", gemeten
vanuit het zenit, loodrecht boven de waarnemer
naar beneden, in plaats van de elevatiehoek h
uit formule (1) tot (3). Dus "z" is de comple
mentaire hoek z 90° - h. Een voordeel is dat
bij metingen langs negatieve hellingen geen
minteken voor de hoek h voorkomt (die per
abuis zou kunnen wegvallen): de zenithoek
bevindt zich altijd in het positieve gebied
0°- 180°.
De formules 1en (3) gaan daarmee over in:
Horizontale afstand (Distantie):
D A y cos2 (h) A y. sin2 (z) (4)
Verticale afstand (Elevatie):
V D tan(h) D cot(z) (5)
Ook om andere redenen is deze rekenliniaal
interessant. Het ontwerp heeft geen loper met
verticale haarlijn, dus alle schalen die paars
gewijs gebruikt worden, moeten elkaar voor
een goede aflezing raken, op de rand tussen
lichaam en schuif. In de gebruikelijke notatie
voor rekenlinialen volgens de SR Catalogue [2]
kunnen de Morinschalen als volgt beschreven
worden, van hoog naar laag:
Algemene kant van de schuif boven:
Nomb Sinus Nomb Nomb
Tachymetrische kant van de schuif boven:
Nomb Tang P.E. Sin2 Sin" Nomb
"Nomb" staat voor Nombre, een dubbelcyclische
logschaal, dus de Morinliniaal met de algemene
kant van de schuif zichtbaar, heeft de configu
ratie A S B A volgens de schaalnamen van
fig. 2: hiermee zijn vermenigvuldigingen en
delingen tussen getallen en sinuswaarden
mogelijk, en ook tussen getallen onderling.
Als de schuif omgekeerd in het lichaam steekt,
kan de gereduceerde afstand D worden
berekend op de onderste twee schalen. Bij
onveranderde instelling van de schuif kan op
de tang/cotang schaal de hoogte V worden
afgelezen. Op deze liniaal is het 400 gon
systeem toegepast, zie fig. 6.
tpfjffffr
Fig. 6. Tachymetrische rekenliniaal van H. Morin.
Spjnh
Mlkilifciil jéssAliiilsiiiiS ill i 1liiiili i
Nomb
jlWltl,1liJ::
