Geodetische archeologie onder Robeco en Fortis
o
René van der Schans
Inleiding
De architect van het Rijksmuseum in Amster
dam, Pierre Cuypers, zou eens beweerd hebben
dat Rotterdam op natte sponzen is gebouwd.
Als je het palenwoud onder de HSL in aan
bouw ziet, even voor het Centraal Station,
moetje dat wel geloven. Een aantrekkelijke
kant van die slappe ondergrond is wel, dat
resten uit het verleden vaak vele meters onder
het huidige maaiveld bewaard zijn gebleven,
zelfs na recente bebouwing. In de omgeving
van de spoortunnel bijvoorbeeld werden zo
resten uit de Romeinse tijd gevonden, en nog
kort geleden kwam bij nieuwbouw ten noorden
van de St. Laurenskerk ook weer van alles
tevoorschijn, zo is mij verteld. De archeologen
kunnen alles laagje voor laagje afschrapen en
daarmee een vroegere wereld reconstrueren.
In het begin 2004 gestarte Passageproject doe
ik min of meer hetzelfde, alleen gebeurt de
reconstructie nu niet op basis van bodem
vondsten, maar op grond van gegevens op
papier in de archieven. Bij het Duitse
bombardement in 1940 verdween de binnen
stad van Rotterdam vrijwel geheel van de
kaart, maar het rijke Gemeentearchief dat zich
buiten het centrum bevond bleef gelukkig
gespaard, ook voor een later Engels bombarde
ment. Naast vele andere unieke papieren bezit
het archief een collectie van 125 Gifteboeken,
waarin de transporten van onroerend goed in
de periode tussen 1 maart 1538 en 28 februari
1811 zijn vastgelegd. Na een periode zonder
duidelijke vastgoedregistratie (ik moet nog
uitzoeken wat er toen precies gebeurde!) kwam
rond 1832 het Kadaster tot stand, en daarna is
de verandering van de rechtstoestand tot op
heden weer in detail te volgen. Kortom, het
moet mogelijk zijn om de ontwikkeling van de
eigendom in het onderzoeksgebied gedurende
meer dan vier eeuwen vrijwel compleet vast te
leggen en op een moderne manier toegankelijk
te maken. Ik heb me daaraan gewaagd, 't Is erg
bewerkelijk, maar wel een fantastische reis
door de geschiedenis.
Fig. I. Het Passageproject, nieuw over oud.
Het onderzoeksgebied
In figuur 1 is het onderzoeksgebied weer
gegeven, kartografisch nog niet optimaal, maar
hopelijk toch voldoende leesbaar. Het gaat om
het gebied ten zuiden van het oostelijk deel van
de bekende Koopgoot, tot aan de Blaak, met
min of meer in het midden het Historisch
Museum Rotterdam in het voormalig Gemeen-
landshuis van Schieland (het enig overgebleven
17e eeuwse pand in het centrum van Rotter
dam!). De donkergrijze vlakken zijn de
percelen van het kadastrale minuutplan die in
het onderzoek worden betrokken, de dunne
lijntjes tonen de huidige topografie. De ge
bouwen van Robeco en Fortis, waar momenteel
(mei/juni 2005) de voorgeschiedenis van wordt
aangepakt, heb ik met wat dikkere lijnen
benadrukt. De afkortingen markeren enkele
deelgebieden: het Passageblok (PB, vorig jaar
Passageproject
Koopgoot
FMSchielandhuis
'Forjis
- -j'P7 I i
Robecöjj
-tl
