S-schaal, die ook als cosinusschaal voor de
complementaire hoek dienst deed.
Het is dus geen wonder dat er behoefte bestond
aan gespecialiseerde rekenlinialen voor de
sin.cos en de cos2 functies in de tachymetrie.
Vaak zijn tachymetrische rekenlinialen te
herkennen aan de schaalopschriften sin.cos en
cos2. In plaats van sin.cos werd ook wel een
equivalente formule op de schaal afgebeeld:
1/2 sin (2a), met name in de USA.
In tabel 1 wordt een overzicht gegeven van
enkele tachymetrische rekenlinialen die in het
verleden geproduceerd zijn, met vermelding
van land van herkomst en bijzonderheden als
vorm en afmetingen. De informatie komt uit
diverse collecties, handleidingen en brochures.
De meeste rekenlinialen waren van hout, later
kunststof. Ze hadden veelal een standaard
schaallengte van 25 cm of 10 inch, het ideale
desktop formaat. Van de 19e eeuwse reken
linialen is het jaar van introductie gegeven in
de tabel, of geschat.
Bijna elk tachymetrische rekenliniaaltype had
een sexagesimale (360°) en een centesimale
(400 gon, vroeger geschreven als 400° of 400c)
uitvoering. Alleen Angelsaksische fabrikanten
hebben zich meestal beperkt zich tot sexa
gesimale versies.
Geodetische rekenlinialen, die geen tachymeter-
schalen hebben, zijn in tabel 1 weggelaten.
Er bestaan ongetwijfeld nog vele andere merken
en typen van tachymetrische rekenlinialen.
Beschrijvingen van enkele van deze typen
NESTLER Geometer No. 280 (midden 20e
eeuw)
Dit is een voorbeeld van de meest eenvoudige
tachymetrische rekenliniaal. Aan een standaard
Nestier rekenliniaal waren twee schalen toe
gevoegd op de schuif, de cos2 schaal en de
sin.cos schaal. Deze schalen waren op een lijn
gecombineerd (om met één instelling zowel D
als V te kunnen aflezen), en voor kleine
boekwaarden van de sin.cos schaal (tussen
ongeveer 40' en 6°) was hieronder een extra
schaal toegevoegd.
Deze tachymetrische schalen werden gebruikt
in combinatie met de nauwkeurige D-schaal
die daarvoor gekopieerd was naar de aan
grenzende plek waar normaal de A-schaal zou
hebben gestaan. Dit type had daarom geen
kwadraatschalen A en B.
ARISTO GEODAT No. 0958 (midden 20e
eeuw)
Deze duplex rekenliniaal heeft plaats voor veel
meer schalen over de volle breedte van voor-
en achterzijde, waardoor het aantal functies
aanzienlijk kon worden vergroot.
Zo is er, naast de standaard goniometrische S,
ii nu im ami
iiiiiliiiilimlr
ESTLER - GEO
nrrnnrrniTii|ii
TTmniTrm
iimium ii iiiiil ll iim
3 Ti
Fig. 3. Tachymetrische rekenliniaal van Nestier.
'III!!!!
1,9 2
llllllllllllllllill
ii i i iintuiL
1.3 1,4
nu inlinn
LI L! lli 1111MII II II I II I
[TTTT[TTn
3 30 u
llll lllilLÜl_|llll lil
7 8 9 1
min 1111111niiiiiliiiiliiiiliniliiiiliiii
aimii 'uil'
iiiliiiiliiii nu nil i
34
