Beelden van Nederlandse landmeters
Adri den Boer
Inleiding
Voor zover bekend bestaan er in Nederlandse
openbare ruimten twee 3D-beelden van land
meters. (Gevelstenen en wandreliëfs worden
hierbij buiten beschouwing gelaten1.) De
beelden zijn beide in het laatste kwart van de
vorige eeuw vanuit de bouwwereld aan
gemeenten geschonken. De ene beeldt een
anonieme landmeter van rond 1970 uit, de
andere een met name genoemde vakman van
rond 1600.
Sinds 1971 bevindt zich een beeld 'De land
meter' compleet met driepoot en theodoliet in
de hal van een openbaar pand van de gemeente
Utrecht (Dienst Openbare Werken, intussen
Stadsontwikkeling). Het vakblad Geodesia kon
het initiatief kennelijk niet aankondigen of bij
de onthulling present zijn, maar nam kort na de
onthulling wel een artikel over dat de ont
werper er zelf in het personeelsorgaan van de
begunstigde dienst over schreef.2
Aan de noordkant van het Noordhollands Kanaal
prijkt bij een winkelcentrum tegenover het oude
centrum van Alkmaar sinds november 1997 ook
buiten een beeld van een landmeter. De ont
hulling daarvan werd ook niet aangekondigd of
verslagen in landmeetkundige vakbladen, en de
toenmalige promotiecommissie Geodesie wist
kennelijk van niets. Lang werd het uitgebeelde
instrumentarium in de vakpers niet beschreven
of onjuist aangeduid. Het beeld is van de hand
van de Alkmaarse beeldhouwer John Bier, die
correct instrumenten uit de tijd van de met name
genoemde landmeter weergaf.
Hoe gedetailleerd de onthullingen en de beelden
zelf destijds zijn omschreven in regionale
kranten is voor deze bijdrage niet nagegaan.
Utrecht
De toenmalige Dienst Openbare Werken van
de gemeente Utrecht kreeg in 1971 een nieuw
gebouw op het adres Ravellaan 96 in de
Afb. 1. 'De Landmeter'te Utrecht (foto Mieke
den Boer-Snoei).
Domstad. De beroemde prof. V.P.S. Esser
(1914-2004) van de Rijksacademie voor
Beeldende Kunsten te Amsterdam was de
ontwerper van het beeld 'De Landmeter', dat
volgens een plaat op de sokkel is "Aangeboden
aan de Dienst van Openbare Werken van de
gemeente Utrecht t.g.v. de opening van dit
gebouw, en onthuld op 16 maart 1971 door de
wethouder van Openbare Werken, Mr. H.J.
Zeevalking." De plaat bevat verder de namen
en vestigingsplaatsen van wel 31 aannemers,
kennelijk zakenrelaties van de dienst. Bij de
opening van het toen als Nieuw Clarenburg
betitelde gebouw werd symbolisch een
onvoltooid wasmodel op ware grootte aan
geboden. Piet Esser: "Na beëindiging van mijn
1 Zie daarvoor bijvoorbeeld: F. Ferro, Een interessante gevelsteen in Friesland, in: De Hollandse Cirkel 2002-3, p. 7 en Adri den
Boer, Varia: landmeters op gemaal Colijn, in: De Hollandse Cirkel 2003-3, p. 89.
2 V.P.S. Esser, De Landmeter, in: Geodesia 1971, p. 207/208.
77
