benen, het derde been. "Ja maar dat gaat zo
maar niet", bracht de echte landmeter die bij mij
in het atelier stond te poseren, schuchter in het
midden. "Zo krijg je nooit een trillingsvrij beeld
in je kijker Een beeldhouwer echter moet nu
eenmaal de werkelijkheid naar zijn hand zetten,
anders blijft de plastische verbeelding nergens."
De kunstenaar laat de anonieme landmeter
duidelijk vooruit kijken: "De aandacht van zijn
bronzen oog op die verre horizon wordt van opzij
gemarkeerd door het horizontale van pet en
kijker, versterkt door de naar voren gerichte arm
en voortgezet door het lange voetstuk. Alles
streeft naar voren, deze man meet de horizon!
Tot het verdere werk van Piet Esser behoort ook
het recent herplaatste en meer dan levensgrote
beeld van dr.ir. Cornelis Lely te Lelystad, de
man die de eerste twee jaar van zijn loopbaan
meewerkte aan de le Nauwkeurigheidswater
passing.
Alkmaar
In 1997 mocht de Alkmaarse kunstenaar John
Bier bij de opening van het koopcentrum
Noorder Arcade het beeld daarbij maken, dat
J.M. Deurwaarder Bouwgroep aan de gemeente
Alkmaar gaf. Hij gaf de met name genoemde
landmeter Adriaan Antonisz. gereedschap in
beide handen. In de rechterhand heeft de
landmeter een meetketting met schakels van
vaste lengte. Met de andere hand houdt hij
actief een stok vast met een meetkruis met vier
vaste richtvizieren, waarmee (alleen) loodlijnen
konden worden uitgezet. Het is dus geen
Hollandse Cirkel, zoals Dou die ontwierp en
die graadverdeling, kompas en vizierlineaal of
alhidade heeft om hoeken te kunnen uitzetten
of opmeten3. Benutten van een Hollandse
Cirkel door de in de kracht van zijn leven
afgebeelde Adriaan Antonisz. 1541 -1620) zou
ook wel wat vroeg zijn geweest.
Aan de plaatsing van het beeld is meer dan een
halfjaar na de onthulling beperkt aandacht
besteed in een anoniem berichtje in een vak
blad, waarbij de twee uitgebeelde vakmatige
attributen - meetkruis en meetketting dus - niet
AJb. 3. 'Landmeter Adriaan Antonisz." te
Alkmaar (foto Mieke den Boer-Snoei).
eens werden genoemd4. In een boek over de
automatisering van het Kadaster tussen 1945
en 2000 nam de beeldredacteur daarvan - een
wel letterlijk passende aanduiding - een foto
van het beeld op en noemt in het onderschrift
"een van de eerste meetinstrumenten: de
Hollandse Cirkel"5. Intussen was dat oude
instrument breder bekend geworden door de
oprichting van de stichting De Hollandse
Cirkel in 1998 en dit tijdschrift in 1999. Te
veronderstellen is dat onbedoeld hierin de
verklaring ligt van het zo benoemen van een
eenvoudiger meetkruis. In 2004 is over dit
Alkmaarse beeld inclusief de attributen
overigens gepubliceerd in een vakblad6.
"Mr Adriaan Antonisz 1541-1620 Alkmaarse
landmeter en vestingbouwer", zo luidt de
hoofdtekst op de sokkel. Hij ontwierp in zijn
3 H.C. Pouls, De Hollandse Cirkel of cirkel van Dou, in: De Hollandse Cirkel 1999-1, p. 12-14.
4 Geodesia 1998-6, Bericht 'Standbeeld landmeter in Alkmaar', p. 298.
5 E. Berkers, Vol van vernieuwingsgedachten. Automatisering bij het Kadaster 1945-2000, Zutphen z.j., p. 126.
Adri den Boer, Een beeld van een landmeter!, in: Geo-info 2004-6, p. 278/279.
79
