Historisch landmeten bij Flagis?
mogelijk na te gaan wie in 1640 de eigenaren
van boerderijen en landerijen waren. In
bepaalde gevallen is het zelfs mogelijk na te
gaan wie er in 1511 eigenaar van een boerderij
is geweest. De Friese dichter-schrijver Obe
Postma heeft deze mogelijkheid om op die
wijze met kadastrale gegevens en floreen-
kohieren historisch-geografisch onderzoek te
doen, voor het eerst in 1934 beschreven in zijn
boek "De Friese kleihoeve". De huidige
mogelijkheden van de informatietechnologie
hebben het mogelijk gemaakt, dat de Fryske
Akademy in een samenwerkingsverband met
Tresoar op het hiervoor geschetste analoge
systeem een nieuw historisch-geografisch
systeem heeft kunnen bouwen, dat in chrono
logische en thematische lagen via internet kan
worden geraadpleegd op www.hisgis.nl.
(Tresoar is in Friesland een nieuwe organisatie
vorm van Provinciale Bibliotheek, Rijksarchief
en Fries Letterkundig Museum).
De eerste laag bestaat uit 900 gedigitaliseerde
kadastrale minuutplans, die ingepast zijn in het
coördinatenstelsel van de Rijksdriehoeksmeting,
teneinde een enigszins homogeen kaartbeeld te
kunnen presenteren. Verder zijn in de bestanden
van deze eerste laag aan ieder van de 300.000
perceelnummers de kadastrale informatie over
eigenaren, grootte, soort van eigendom en
belastbare opbrengst toegevoegd. De tweede
laag wordt gevormd door de informatie van de
al eerder genoemde floreenregisters over de
namen van eigenaren, pachters, bedrijfsomvang
en te betalen floreenrentes. Door de koppeling
van genoemde twee lagen kan van iedere
boerderij, dorp of regio op het beeldscherm
kaartmateriaal worden geproduceerd over het
gebruik en kwaliteit van de grond, de hoedanig
heid van gebouwen, en de soort van eigenaren
(adel, boeren, burgers of kerken). Kortom, een
scala van mogelijkheden voor historisch-
geografisch onderzoek en de mogelijkheid om
demografische gegevens ruimtelijk te presen
teren. Dr. Mol schetst tenslotte ook nog de
perspectieven van uitbreiding van Hisgis door
de toevoeging van extra lagen, zoals die van
toponymie (veldnamen). Voorts kunnen na
aanvullend onderzoek extra lagen worden
toegevoegd, zoals de begrenzingen van middel
eeuwse parochies en niet te vergeten de ligging
van het zeer omvangrijke middeleeuwse bezit
van hoofdelingen (adel), kerken, lenen en
kloosters. Verder lokt ook nog het perspectief
van uitbreiding van de webstek met luchtfoto's,
bodemkaarten, alsmede met archeologische
en/of erfgoedkaarten.
Na deze inleiding vertelt Pieter Winsemius, oud
minister van VROM, het een en ander over de
resultaten van zijn genealogisch onderzoek,
waaruit blijkt, dat zijn verre voorouders vrijwel
buren waren van de Friese vrijheidsstrijder
Grutte Pier. Daarna stelt gedeputeerde Anita
Andriessen in de Bildtse streektaal deze nieuwe
website Hisgis in werking door de presentatie
van het bezit van een van haar Bildtse voor
ouders en het intoetsen van www.hisgis.nl.
De kadasterlandmeters van het begin van de
19e eeuw hebben uiteraard niet kunnen
bevroeden, dat hun geodetische inspanningen
van destijds nu een bron van historisch-geogra
fisch onderzoek zou kunnen worden die
digitaal zou kunnen worden gepresenteerd.
Henk Holsbrink
In Flanders Expo te Gent organiseerde Flagis v.z.w. op
22 februari 2006 bij haar 15-jarig bestaan het GIS-evenement
Gis-o-polis. Leuk maar anachronistisch leek een meetploeg in
kledij uit de jaren van Mozart met instrumenten van hoogstens
rond 1900 met onder andere een waterpasinstrument van
T. Erdel uit München.
13
