Op deze steen zien we drie heren, twee
gebogen over een wereldbol en links daarvan
nog een met een kwadrant. Deze laatste is
opmerkelijk te noemen, omdat hij ogenschijn
lijk de hoogte van de toren rechts aan het
meten is, maar dan op een manier die niet
gebruikelijk was. Een kwadrant was voorzien
van een schietlood welke in de haakse hoek
van het instrument vastzat en vrij langs de
boog van het toestel kon bewegen. Een
waarnemer, die de kwadrant met deze 90-
graden hoek omhoog vasthoudt, kan, kijkend
langs de bovenkant van het toestel, de verticale
hoek naar zowel boven- als onderkant van de
toren vaststellen, een methode ontleend aan het
gebruik van het astrolabium12. Zo te zien meet
deze waarnemer de hoek rechtstreeks zonder
gebruik te maken van het schietlood.
Tenslotte de twee personen die het meest
prominent aanwezig zijn. De rechter persoon
heeft een passer in zijn rechterhand, de linker
persoon houdt in zijn rechterhand een stok vast
met daarop... een Hollandse Cirkel. In de 17e
en 18e eeuw zou de Hollandse Cirkel verreweg
het meest gebruikte landmeetinstrument zijn13
en was, zoals ik in het begin vermeldde, het
geesteskind van Jan Pieterszoon Dou, een
landmeter waar de eigenaar van het pand,
Sijmon Willemszoon Boonacker, nog mee
heeft samengewerkt.
Literatuur
Boer, A. den, Bij een Jacobsstaf in een
gevelornament te Krommenie, in: De
Hollandse Cirkel, jaargang 7, nr. 2 (2005)
Boschma-Aarnoudse, C., Een wandeling
door Edam, Edam 2004
Eerden-Vonk van der, M.A., De 17e-eeuwse
Edamse landmeter en kaartmaker Sijmon
Willemszoon Boonacker. In: Caert-thresoor,
jaargang 8 nr. 4 (1989)
Ifland, P., Taking the Stars, Celestial naviga
tion from Argonauts to Astronauts, Malabar
1998
Mörzer Bruyns, W.F.J., The Cross-staff,
History and Development of a Navigational
Instrument, Zutphen 1994
Pouls, H.C., De landmeter Jan Pietersz. Dou
en de Hollandse Cirkel, Delft 2004
Reh, W., Steenbergen, C. Aten, D., Zee van
Land, de droogmakerij als atlas van de
Hollandse landschapsarchitectuur, z.p. z.j.
Afb.5. Gevelsteen Kleine Kerkstraat midden
Pouls, H.C., De landmeter van de Romeinse tot Franse tijd, Alphen aan de Rijn 1997, p. 46-55, 109
33 idem, p. 276
16
