Kadaster exposeert RD-historie
Maandag 14 november 2005 werd bij het
Kadaster te Apeldoorn een vitrine onthuld met
een uit Delft afkomstige Wanschaff-theodoliet
uit de 19de eeuw. De Raad van Bestuur wilde
met een permanente expositie in de hal de
geschiedenis en ontwikkeling van de Rijks
driehoeksmeting (RD) zichtbaar maken.
Dankzij de inzet van de geodeet ir. Hans van
der Linde - ook secretaris van de stichting De
Hollandse Cirkel - werd het professioneel
aangepakt.
Vooraan in de hal van het pand De Grift aan de
Hofstraat prijken nu drie nieuwe vitrines. De
twee meest prominente daarvan bevatten
historisch materiaal, de derde vitrine een
NETPOS-kaartje en Meetpunt 039. (Toe
lichtende tekst op een vanaf de bouw presente
zuil, nu tussen de vitrines, moest in november
nog volgen.)
Drs Godfried Barnasconi van de Raad van
Bestuur sprak voorafgaand aan de represen
tatieve onthulling van het topstuk een welkom
uit aan het "selecte gezelschap dat de waarde
van geschiedenis voor de maatschappij onder
schrijft". Van het topstuk - de Wanschaff -
vergeleek hij de prijs anno 1887 van 2400
Mark met de 40.000 euro aan garantie die de
bruikleengever, het Techniek Museum Delft,
nu aan het Kadaster vraagt. "Het Kadaster is
Afb. 2. Van der Linde: "Apparaat nu weer
thuis
trots op haar historie", aldus Barnasconi met
vooral eerbied voor de extern gemaakte 19e
eeuwse instrumenten. Gememoreerd werd dat
werk van Nederlandse instrumentmakers werd
benut, maar voor de top naar het buitenland
werd gekeken. Wat hem betreft had dat naar de
Italiaan Santoni mogen zijn, maar het was
Julius Wanschaff uit Berlijn, die twee instru
menten voor de RD mocht leveren. Nummer I
daarvan stond in de 20e eeuw bij de TUD-
afdeling Geodesie tentoongesteld en kwam
vervolgens via de tijdelijke NCG-expositie in
het depot van het Techniek Museum Delft. Het
is dit exemplaar dat het Kadaster in bruikleen
verwierf. (Nummer II bevindt zich mèt
originele kist in het depot van het Museum
Boerhaave in Leiden.) Drs Rob Korving, hoofd
collecties van het Techniek Museum Delft,
mocht in Apeldoorn de feitelijke onthulling
verrichten en deed dat snel.
Afb. 1. Onthulling van de grote Wanschaff
(foto'sAdri den Boer)
Hans van der Linde belichtte de historie van het
graadmeten in Europa en achterblijven daarbij:
"Nederland was een gat in het Europese
driehoeksnet." Na Krayenhoff was Stamkart het
ook niet en kwam er een Rijkscommissie voor
Graadmeting en Waterpassing. Van der Linde:
"Ik sla het stukje van de waterpassing maar even
over." Overslaan deed Van der Linde niet de
start van de RD-Bijhoudingsdienst van 1904.
Adri den Boer
20
