Internetsites: nuttig, maar niet altijd juist
Henri Pouls
In onze tijd lijkt informatie verzamelen en
wetenschappelijk onderzoek al bijna niet meer
zonder internet mogelijk. Archiefdiensten,
musea, bibliotheken en vele andere instellingen
zijn in toenemende mate bezig met het maken
van sites met daarop hun eigen documentatie
en vele andere gegevens. Een groot gevaar
hierbij is, dat niet meer kritisch gekeken wordt
naar de waarde en juistheid van op deze wijze
verkregen informatie. Niet vergeten moet
worden dat alles afhangt van de persoon die
deze gegevens invoert. Een goede bibliotheek
medewerker van een gerenommeerd instituut
kan grote fouten maken wanneer hij bijvoor
beeld gegevens over een wetenschappelijke
onderwerp bewerkt en zelf ter zake niet
deskundig is. Dit geldt natuurlijk ook voor elke
andere medewerker of onderzoeker.
Aan dit bovenstaande moest ik denken toen mijn
aandacht gevestigd werd op de tekst over een
vijftal instrumenten die te vinden is onder www.
knag-expedities.nl/pages/meetinstrumenten.php.
We vinden hier bij elkaar juiste, twijfelachtige en
onjuiste, om niet te zeggen onzinnige gegevens.
Ter gelegenheid van het 130-jarig bestaan van
het KNAG werd er in het Tropenmuseum in
Amsterdam een tentoonstelling georganiseerd.
Op deze tentoonstelling waren ook meet
instrumenten te zien die bij expedities in de
tropen gebruikt waren. Vijf van deze instru
menten, afkomstig uit het Marine Museum,
waren afgebeeld en beschreven in de bij
behorende catalogus.1
De hierboven genoemde site is weer afgeleid van
deze tekst, die op zich ook niet geheel juist was.
Hierna volgt nu, per instrument, de letterlijke
tekst van deze site, gevolgd door mijn commen
taar.
1. Afstandsmeter
Met de afstandsmeter (stereoscopisch) worden
afstanden opgemeten
tussen terreinpunten die
moeilijk toegankelijk zijn
met meetbanden. Dit deed
zich bij expedities vaak
voor. Via een inwendig
optisch systeem kunnen
beide uiteinden van de
basis op twee terreinpunten worden gericht en
de afstand worden bepaald.
Technische details: basis 51 cm, vergroting 8x
Fabrikant: F.W. Breithaupt Sohn
Commentaar: De juiste benaming is basis-
afstandmeter. De fabrikant is niet Breithaupt,
maar Carl Zeiss uit Jena, zoals op de foto bij
het oculairgedeelte is te lezen. De vermelding
'stereoscopisch' is misleidend. Bij stereoscopie
wordt getracht een ruimtelijk beeld te realiseren
waaraan diepte- en hoogtegegevens kunnen
worden ontleend. Dit kan zijn van een gebied
bij fotogrammetrie, bij architectuur voor
bijvoorbeeld het vastleggen van gevelgegevens
en ook bij antropologie voor lichamelijke
gegevens. Dit alles is hier niet het geval. De
doelstelling is het meten van afstanden.
Er wordt niet gericht op twee terreinpunten,
maar vanuit beide uiteinden van de basis wordt
op een en hetzelfde punt gericht. Deze beelden
worden optisch samengebracht en daaruit wordt
de afstand naar dat punt afgeleid. Dergelijke
instrumenten worden door militairen gebruikt,
maar ook bij expedities, o.a. bij riviertriangu
laties. Het werkbereik beperkt zich tot enige
honderden meters. Bij 500 meter is de
standaardafwijking ongeveer 5 meter.
2. Patentcirkel
Deze patentcirkel (prisma
cirkel) is een instrument
voor magnetisch geörien-
teerde horizontale
richtingsmeting. Het is
een verbeterde versie van
1 A. Wenthold (red.) - In kaart gebracht met kapmes en kompas. Heerlen/Utrecht, 2003
