Varia: Jacobsstaf als hoogtepunt
Varia: bouwhistorie, minuutplans en internet
De nieuwe webstek van het Zuiderzeemuseum
te Enkhuizen (www.zuiderzeemuseum.nl) bevat
een selectie van 100 hoogtepunten uit het
Binnenmuseum. Eén daarvan is een Jacobsstaf
uit de tentoonstelling over de Walvisvaart (sign.
B000903C). De vervaardiger is onbekend, als
afmetingen worden 8.0 en 51.0 cm vermeld en
de datering is 1758. Voor een 'kist voor een
Jacobsstaf'- nu geen hoogtepunt - geeft de
registratie als datering 1650-1800 (sign.
B000903A).
Het mededelingenblad van het museum
berichtte in 1954 over deze aanwinsten1:
"Door tussenkomst van het lid van de
Museumcommissie van de Vereniging
'Vrienden van het Zuiderzeemuseum de heer
J.J. Schilstra, gelukte het, de hand te leggen op
een zeer merkwaardig nautisch instrument, n.l.
een 'Jacobsstaf'. Deze Jacobsstaf werd
gebruikt om bij de plaatsbepaling op zee de
hoogte der hemellichamen te meten. Het
instrument bestaat uit een vierkante staf van
zwart palmhout, waarlangs een viertal dwars-
latten van wit palmhout verschuifbaar zijn.
Deze dwarshouten zijn van toenemende lengte,
de staf is aan iedere zijde van een andere
verdeling voorzien. Dit instrument
kenmerkte zich doordat het vervat is in een
doos van massief eikenhout met een losse
deksel, die de vorm heeft van een mangelplank
en die versierd is met kerfsnedemotieven en
daarna gepolychromeerd. Het geheel is een
decoratief geval, dat aan een spijker aan de
wand kan worden opgehangen. De grootste
afmeting van de doos is 88 cm. De naam
Jacobsstaf is volgens de Winkler Prins
waarschijnlijk te verklaren uit een gelijkenis
van de van rondlopende deelstrepen voorziene
staf met de geschilderde stokken van Jacob.
(Gen. 30:37)"
Uiteraard bevat zowel dit gedateerde artikel als
de recente webtekst ook een algemene uitleg
over het technisch gebruik van de Jacobsstaf.
Een ander hier vermeldenswaard hoogtepunt op
de webstek is de Pascaarte van de Zuyderzee
anno 1771 van Joannis van Keulen Boek
verkooper en Graadboog maaker
Adri den Boer
De bouwhistorische collectie van het Historisch
Museum Rotterdam omvat glas-in-lood,
betimmeringen, bovenlichten, gevelstenen en
andere objecten die deel uitmaakten van een
gebouw.
Deze bouwfragmenten zijn vrijwel altijd
afkomstig van panden die verbouwd of
gesloopt zijn. Ook na het bombardement van
mei 1940 zijn veel gevelstenen uit het puin
gered en ondergebracht bij het museum.
De nieuwe website www.bouwhistorierotterdam.
nl verduidelijkt de context van deze gebouwen
en laat zien hoe zij geornamenteerd waren. Op
het digitaal bewerkte kadastrale minuutplan uit
1832 is nauwkeurig de locatie van de gebouwen
af te lezen. Van een steen uit de Donkere of
Bergse Sluis staat vermeld dat de fabriek-land-
meter van Schieland deze in 1821 al documen
teerde! Het bedrijf ab_c media te Utrecht heeft
de site gebouwd.
1 S.J. Bouma, De Jacobsstaf, in: Uit het Peperhuis, Eerste serie nr 6, april 1954, p. 90/91de bijbehorende afbeeldingen werden
geplaatst in nr 7, december 1954, p. 106.
