instrumenten, bewaard door de diverse geodeti
sche instellingen op het niveau van de centrale
overheid.37 Daarin bevindt zich ook een op 18
december 1996 gedateerde lijst van overjarige
instrumenten en gereedschappen van de RD bij
het Kadaster. Op die lijst staan diverse theo
dolieten en richtkijkers van het fabrikaat
Wanschaff, alles met bijbehorende
opberg/transport-kist.
Toen de heer J. van Eek enkele jaren later in het
kader van de activiteiten van de inmiddels
opgerichte Stichting De Hollandse Cirkel op
zoek ging naar alom bij het Kadaster aanwezig
'geodetisch instrumenteel erfgoed', vond hij in
Apeldoorn vier Wanschaffs: een 9 cm, een 14
cm en twee van 21 cm. De onderzoeker voegde
aan zijn rapport38 foto's toe van drie van de
Apeldoornse Wanschaffs. Eén van de W21's
trof hij aan op de werkkamer van de voorzitter
van de Raad van Bestuur. Het nummer 2 op dit
instrument geeft aan dat we hier te doen hebben
met de tweede, in 1893 voor de primaire
metingen verworven W21, Schols' W21 No.2
dus. De tweede W21 zag Van Eek bij de RD in
een vitrine staan. In die vitrine vond hij ook de
W14 en de W9 met zijn houten opberg/trans
port-kistje.
Met de vergaarde kennis over de vorming en
het gebruik van de Wanschaff "keurcollectie"
leek het de moeite waard bij de RD in
Apeldoorn nog eens gericht naar bepaalde
objecten daaruit op zoek te gaan. Daarbij
vonden we - medewerkers van het Kadaster
waren daarbij zeer behulpzaam - net als Van
Eek, een W14 in een vitrine bij de RD. Onder
in die vitrine stond, zoals hij had gefotogra
feerd, een 21 cm versie, met - dat was nieuw -
op de alhidade onder "Wanschaff Berlin"
nummer "3"; de afneembare en om te leggen
kijker is ongenummerd. De W21 op de
werkkamer van de voorzitter van de Raad van
Bestuur heeft, zoals Van Eek al opmerkte, op de
alhidade: "Wanschaff Berlin 2". Met een niet
genummerde richtkijker staat deze theodoliet
op een met (vroeger waarschijnlijk zwart) leer
beklede kist voor het instrument met
afgenomen kijker nummer "3" en die weer op
een met leer bekleed houten kistje nummer "1"
voor de kijker! Op de kisten zijn de nummers
aangebracht door rijen bolkoppige spijkertjes.
Het, voor zover na te gaan, ongenummerde 9
cm-verkenningstheodolietje met kistje staat
inmiddels in de entree van De Grift naast de in
november 2005 verworven W35.
Het RD-depot herbergt enkele verrassingen.
Niet alleen vonden we daar nog twee 21 cm-
'onderstellen' (eerste as met horizontale rand en
alhidade met afleesmicroscopen) en twee losse
21 cm-richtkijkers met ruiterniveaus, maar ook
- deels in combinatie daarmee - een aantal met
leer beklede opberg/transport-kisten voor zowel
onderstellen als kijkers. Het meest boeide
onderstel nummer "1", waarschijnlijk een halve
eeuw geleden 'gekist' in nummer "1"; vermoe
delijk de eerste in 1887 afgeleverde W21, in
1894 door Schols aangeduid met W 21 No. 1\
Daarbij lag een houten kistje nummer "5" met
daarin richtkijker nummer "4". Een andere
richtkijker nummer "2" vonden we in kistje
nummer "2". In kist nummer "4" stond een
onderstel nummer "4". Dan was er nog enig
leeg Wanschaff-fust: een W21-onderstelkist,
gemerkt "2"; een W21-kijkerkistje, gemerkt
"2" en een W14-kist met draagstel, gemerkt "2"
(behorend bij de W14 in de RD-vitrine?). De
nummers op de instrumenten zijn in de
alhidades, respectievelijk kijkers gegraveerd of
gestempeld; die op de kisten 'gespijkerd', zoals
aangegeven.
Wat de W21 -theodolieten betreft bevinden zich
dus bij het Kadaster Apeldoorn:
de onderstellen nummers 1 t/m 4;
de (richt)kijkers nummers 2 en 4, alsmede
twee ongenummerde kijkers;
de onderstelkisten nummers 1 t/m 4;
de kijkerkisten nummers 1 t/m 3 en 5.
Aangenomen dat de nummers op de diverse
onderdelen verwijzen naar de oorspronkelijke
administratie, zoals die vermoedelijk door de
RD is in- en doorgevoerd, dan heeft in de
loop der jaren - waarschijnlijk nadat de
instrumenten door de RD buiten gebruik waren
gesteld - enige verwisseling plaatsgehad.
Dat de kijkers op onderstellen "2" en "3", in
tegenstelling tot de andere exemplaren, niet zijn
genummerd, zou erop kunnen wijzen dat die
kijkers later zijn gereviseerd of in onbruik
geraakte oorspronkelijke exemplaren (de nu
ontbrekende nummers 1 en 3) hebben
vervangen.
