Landmeten antiquarisch gewild
dat de impact van het geschut kwalitatief
toenam." De bijbehorende voetnoot verwijst
naar Jim Bennet en Stephen Johnson, The
Geometry of War 1500-1750 (tentoonstellings
catalogus Museum of the History of Science,
Oxford 1996). De hoofdlijn van dit betoog zal
zeker juist zijn, maar het gebruik van de term
'theodoliet' lijkt voor de tijd van de Opstand
wat vroeg. Dat in de titel de tachtigjarige
oorlog in 1565 begint is trouwens geen zetfout,
maar wordt beredeneerd!
Adri den Boer
De Nederlandse markt kent vraag naar antiquarische landmeetkundeboeken.
Die vraag is zeker niet alleen van mensen met een landmeetkundige oplei
ding. Er is ook aardig wat aanbod. Het is een prachtvak. Was volgens Ferjan
Ormeling de 'Proeve eener Algemeene Kartografievan H. Zondervan uit
1898 het oudste cartografisch leerboek ter wereld, Nederlandse landmeet
kundeboeken zijn er al vanaf 1600 (Dou en Sems). Een manier om achter het
actuele antiquarische aanbod te komen is naast of in plaats van winkelen het
raadplegen van boekwinkeltjes.nl op internet (met miljoenen boeken van
duizenden aanbieders en door de markt geharmoniseerde vraagprijzen).
Zoeken op 'landmeter' in de titel levert goedkope laat 20e-eeuwse levensbe
schrijvingen op van vakgenoten als Mattheüs van Nispen (1628-1717), Hendrik Verhees 1744-
1813), Jan Switzer (1739-1791) en Lambertus Grevijlink (1735-1815).
Admissies als landmeter in Nederland voor 1811van Muller en Zandvliet
uit 1987 doet al 43. Voor 'De Landmetervan Pouls uit 1997 wordt reeds
60 gevraagd, terwijl de HTW van 1956 nog geen 20 haalt.Ook
edities van leerboeken van Zwiers, Hof, De Vos, Muller Scheffer en
Schermerhorn Van Steenis kunnen niet aan Pouls tippen en zijn voor een
paar euro te koop.(Om dat te weten te komen moest natuurlijk op
'landmeten' worden gezocht en - ook informatief - dat leverde de laatste
maanden meestal een 50 titels op.) Het aanbod van genoemde leerboeken is
groot, maar ook 'Landmeten en waterpassenvan Schols van de KMA bleef
goed bewaard, al wordt daarvoor nog wel enkele tientallen euro's gevraagd. Opvallend genoeg is
er van alles, bijvoorbeeld ook een in 1943 uitgegeven vijfde druk van het 'Beknopt leerboek
voor het landmeten en waterpassen in Ned.Indië' van G.E. Hoedt 45 en bij een ander 10).
Kom je jaargangen van het Tijdschrift voor Kadaster en Landmeetkunde nog voor aardige
(vraag)prijsjes tegen, Geodesia mankeerde de laatste maanden nog geheel.
De recente topper qua ouderdom en prijs? J. Morgenster, 'Werkdadige meetkonst, tonende Maai
en beknopt, hoe dat al 't gene een Ingenieur en Landmeter te meten voorvallen kan, wiskonstig
en met en zonder Hoekmeting, door de minste moeite gemeten word.'in 1744 door Ferwerda
met gravures uitgegeven. Het stond pas te koop voor 1325 bij antiquariaat Theo de Boer in
Zandpol en is vast nog niet weg bij het verschijnen van dit nummer.
Het schrijven van een column als deze kan onbedoelde effecten hebben. Wie al dan niet met
pijn in het hart genoodzaakt is tot 'ruimen' kan natuurlijk ook gewoon iets aanbieden in dit
tijdschrift. Het liefst na het doorgeven van een leuke bloemlezing er uit!
Adri den Boer
64
