Varia: landmeter een gevaarlijk beroep?
woonplaats en vesting Willemstad is daarom zo
interessant, omdat dit in zekere zin represen
tatief is voor het ontstaan van grote delen van
Zuidwest-Nederland. Tevens blijkt hier hoe
politieke ontwikkelingen de gang van zaken
konden beïnvloeden. Was Steenbergen destijds
niet door de Spanjaarden veroverd, dan was de
vesting Willemstad waarschijnlijk nooit ont
staan en was er nu nog een dorp Ruigenhil!
In de loop der jaren is in heel wat publicaties
aandacht besteed aan Willemstad en omgeving,
veelal had dit betrekking op de stad als vesting,
maar niet altijd. Ik heb niet alles gelezen en
heb evenmin de illusie hier echt iets nieuws
geschreven te hebben. Echter, in veel gevallen
werden landmeterskaarten illustratief gebruikt,
maar werd er nauwelijks inhoudelijk ingegaan
op de kaart zelf, en het is dit laatste waaraan
hier mede aandacht is besteed.
Ook hier blijkt weer dat men zeer voorzichtig
moet zijn met gebruik van oude kaarten voor
historisch onderzoek. Eigenlijk is, van de hier
besproken kaarten, alleen de door Jan Symonsz
gemaakte zakelijke polderkaart van Ruigenhil
in alle opzichten een zeer betrouwbare kaart.
De manuscriptkaart van Symon Dammass van
Dueren daarentegen is wel fraai getekend, maar
inhoudelijk veel minder betrouwbaar. De kaart
van Blaeu maakt door zijn zeer gedetailleerde
weergave van de bebouwing een zeer betrouw
bare indruk. Toch is het stadhuis niet juist
gesitueerd, waar komt die fout vandaan en is de
omgeving dan wel juist?
Anderzijds komen we soms op oude kaarten
onverwachte informatie tegen, zoals de twee
Latijnse woordjes stilo novo op de kaart van
Dammass van Dueren, die een verwijzing zijn
naar de ingrijpende kalenderverandering die in
de 16de eeuw plaatsvond.
In de ruïne van Donegal Castle in Donegal Town
(NW Ierland) hangt een reproductie van een
kaart van de westkust van Ierland, gemaakt door
de Engelse landmeter Francis Jobson in 1590.
De bijgaande illustratie is naast de kaart te zien.
Ik las hierover de volgende bijzonderheden:
"Mapping Ireland has never been an easy task.
Back in 1590 a map of the rugged West coast
was made by Francis Jobson. Because an
accurate map of the area would be vital to the
English campaign, the native Irish did not take
kindly to their territory being mapped. The
locals didn't really want its secrets surveyed
(he was a Brit, after all), so they kept feeding
the poor sod inaccurate information. As
Jobson's survey was made at the peril of his
life, his map of Ireland's West Coast ended up
looking almost nothing like the real thing and
he was run out of the country. After the survey
Jobson wrote: 'God only, by his divine power,
delivered me being every hour in danger to
lose my head'.
In 1600, a mapmaker by the name of Barthelet
actually lost his head trying to survey the West
Coast."
Peter Geudeke
119
