Buitenlandse triangulatiewerkzaamheden in en
rond Nederlands West-Indië
Historisch gezien is de belangrijkste expeditie
in deze regio die van de Duitse natuur
onderzoeker Alexander von Humboldt (1769-
1859) geweest. Speciaal voor het uitwerken
van de astronomische plaatsbepaling had Von
Humboldt, na zijn grote expeditie naar
Midden-Amerika van 1799-1804, de astro
noom Jabbo Oltmanns (1783-1833) in dienst
genomen.6 De door Oltmanns uitgewerkte
metingen zijn terug te vinden in ondermeer
Humboldts reisverslag band 21 en 22, in
Monatliche Correspondenz der Erd- und
Himmelskunde (1805) en in Voyage de
Humboldt et Bonplan quatrième partie, astro
nomie et magnétisme (1808). In het deel astro
nomie is een hoofdstuk opgenomen:
"Recherches sur la marche du chronomètre et
sur les longitudes déterminées par le transport
AJb. 5. De eerste kaart van de Surinaamse
grens met Brits-Guyana (rivier Corantijn),
getekend door Schomburgk en gerelateerd aan
de Greenwich nulmeridiaan. Bron: Journal of
the Royal Geographical Society (1845)
AJb. 6. Halftrigonometrische kaart van de
Paardenbaai (1843), geconstrueerd door de
marineojjïcier/hydrograaf C.J. Berghuis. Bron:
Pilaar en Obreen (1845)
du temps". In het Nederlands noemen we dit
laatste kortweg "chronometerreizen".
Een tweede expeditie die voor de triangulatie
van Suriname belangrijk was is die van Sir
Robert H. Schomburgk (1804-1865), een
Duitser in Britse dienst, die met zijn expeditie
van 1835-1839 feitelijk in zijn Description of
British Guiana, Geographical and Statistical
(1840) een belangrijk deel van de Brits-
Nederlandse grens, de rivier Corantijn, heeft
vastgelegd.7 Hierna verscheen in 1845 de
Surinaamse kustkaart van de hydrograaf J. Vos.
Vervolgens werd, eveneens door Vos, Georg
Town, dat toen al een vuurtoren en een vuur
schip had, met Paramaribo gekoppeld. Deze
vuurtoren en het vuurschip markeerden de
aanlooproute naar de rivier Demerarij, waaraan
de hoofdstad Georg Town lag.
De Frans-Nederlandse grens, de rivier
Marowijne, verscheen ook op de wereldkaart,
en wel middels Carte de la Guyana, publiée
par la Societé d 'étude pour la colonisation de
la Guyana Frangaise (1843).8
Bijna niet bekend, maar voor de Caraïbische
eilanden belangrijk, was de expeditie van de
Deense marineofficier/geodeet en hydrograaf
C.C. Zahrtmann (1793-1853). Zahrtmann
maakte in 1833-1834 een reis naar het
Caraïbische gebied en publiceerde zijn
metingen in Astronomische Nachrichten 13
(1836). Bijzonder is dat Zahrtmanns metingen
afa frw+vn of jr"
BRTTISH GfAÏAJtA, f
Sa- RH Sckanborjk,
6 Jabbo Oltmanns heeft in de Astronomische Nachrichten (1821) gepubliceerd over de "Triangulierung des Provinz Ostfriesland",
waarin hij de koppeling met Nederlands oostgrens, via de basislijn Jever-Varel, beschrijft.
7 D. Graham Burnett, Masters of all they surveyed. Exploration, Geography and a British El Dorado. (2000).
In de periode 1844-1846 was de ex-hydrograaf schout-bij-nacht C.P.T. Laplace (1793-1875) "Commandant de la division
navale des Antilles". Laplace beschreef de Franse hydrografische opnames in West-Indië in het tijdschrift Mélanges
Hydrographiques (1846).
123
