In het boek van Kerkwijk wordt ook een
theodoliet met vier stelschroeven besproken.
Het betreft hier een 'instrument vervaardigt
door F.W. Sims te Londen '4, dat op p. 32 van de
vierde druk (1860) is afgebeeld, zie afb. 3.
Het zijn voornamelijk Britse en later Ameri
kaanse firma's die deze typen vervaardigden.
Alhoewel zij, in navolging van Franse en
Duitse instrumentmakers, ook geodetische
instrumenten met drie stelschroeven zijn gaan
vervaardigen, bleef de vraag naar instrumenten
met vier schroeven bestaan, zoals blijkt uit de
in 1914 verschenen vierde druk van Stanley 's
surveying instruments.5 Op p. 140 staat een
afbeelding van een 'compact cheap form of
dumpy level', afb. 4, en op p. 270 een
Afb. 3. Kerkwijk, 1860. Theodoliet van F.W.
Simms
Afb. 4. Stanley/Tallack, 1914. 'Compact cheap
form of dumpy level
'Stanley's new model plain theodolite', afb. 5.
Op beide afbeeldingen zijn duidelijk vier
stelschroeven te zien.
Constructief is er duidelijk een verschil tussen
de instrumenten met vier en die met drie stel
schroeven. Bij drie stelschroeven rusten die
schroeven gewoonlijk op de bovenkant van het
statief en wordt het instrument met een klem-
schroef aan het statief bevestigd.
Bij het type met vier schroeven heeft het statief
een brede kop met schroefdraad, hierop wordt
de onderste grondplaat (met instrument) vast
gedraaid. De stelschroeven rusten dus niet op
het statief. De hierboven genoemde schroeven
kunnen het instrument in twee loodrecht op
elkaar staande richtingen doen kantelen t.o.v. de
grondplaat door paarsgewijs de schroeven
tegengesteld te draaien. Van Kerkwyk schrijft:
"...een dezer schroeven wordt neder- en te
gelijkertijd de overstaande schroef opwaarts
gedraaid". Op deze wijze kan dus de verticale
4 De juiste schrijfwijze is Simms en niet Sims.
5 W.F. Stanley - Surveying and Levelling Instruments. Theoretically and Practically Described. Fourth edition revised by H.T. Tallack.
New York/London 1914
127
