ebbM
Afb. 5. Stanley/Tallack, 1914. 'New model plain
theodolite
as zuiver verticaal gesteld worden, waarbij, bij
het waterpasinstrument, gebruik gemaakt wordt
van het op het instrument aanwezige buis
niveau. Bij de afgebeelde theodoliet zijn zelfs
twee loodrecht op elkaar staande buisniveaus
aanwezig. De niveaus moeten dan vanzelf
sprekend wel geregeld zijn!
Zoals gezegd zijn het Britse en vooral Ameri
kaans instrumentmakers die tot ver in de 20e
eeuw instrumenten met vier stelschroeven zijn
blijven maken. In de loop der jaren zijn soms
door constructeurs tussenvormen bedacht. Voor
zover mij bekend hadden firma's op het vaste
land van Europa daar geen belangstelling voor.
Het is voor ons onbegrijpelijk dat de Ameri
kanen tot in de tweede helft van de 20e eeuw
instrumenten met vier stelschroeven zijn
blijven maken en gebruiken. Een bewijs hier
voor is te lezen in de herdruk uit 1955 van deel
1 van "Plane and Geodetic Surveying" van
D. Clark.6 Op p.82 vinden we een beschrijving
van de 'American Transit'.1 We lezen hier:
"The ordinary American transit is commonly
lighter than, and differs in several respects
from, the British model....The four-screw
levelling head is employed to a far greater
extent than in this country Engeland), but
three screws are favoured for precise
instruments In dit boek wordt verder op
p. 110 een 'dumpy level with four levelling
screwsafgebeeld, maar hier staat bij dat dit
een "obsolescent form is, m.a.w. een ver
ouderd model. Dit type werd toen dus
kennelijk nog wel door de Britten gebruikt,
anders werd het niet genoemd, maar niet meer
gefabriceerd.
De vraag is: hoe zit het met het hiervoor
genoemde instrument van Ahrend? Het is
bekend dat deze firma buitenlandse instru
menten in ons land onder haar eigen naam op
de markt bracht. Destijds kennelijk niet iets
ongewoons, want de Delftse firma Kipp Zn.
heeft hetzelfde gedaan. Het is dan ook zeer wel
mogelijk dat we hier in feite te maken hebben
met een in Groot-Brittannië vervaardigd instru
ment. De eerste indruk is dat we hier te maken
hebben met een z.g. 'Y-level'. In het hierboven
genoemde boek van Stanley/Tallack is zo'n
instrument afgebeeld op p. 99, zie afb. 6. Er is
duidelijk een grote overeenkomst met de foto's
van het instrument van Ahrend. Helaas zijn de
gedrukte foto's in het tijdschrift niet duidelijk
Plane and Geodetic Surveying for Engineers by the Late David Clark. Volume one, Plane Surveying, fourth edition revised and
enlaged by James Clendinning. London, reprint 1955.
1 De Amerikanen maken een voor ons onduidelijk onderscheid tussen een 'theodolite' en een 'transit'. Voor ons zijn beide typen
theodolieten.
