Dr. J.D. van der Plaats (1856-1916), geodeet langs
de zijlijn
Wie zich in navolging van C.W. Moor1, N.D.
Haasbroek2 en N. van der Schraaf3 verdiept in de
geschiedenis van de driehoeksmeting in
Nederland kan niet heen om dr. J.D. van der
Plaats, die al over deze materie schreef in de
jaargangen 1889 en 1891 van het Tijdschrift voor
Kadaster en Landmeetkunde (K&L). Het niveau
van zijn bijdragen, in combinatie met de omstan-
Dr. J.D. van der Plaats (1856-1916), natuur-
en scheikundige te Utrecht (Coll. en foto: Het
Utrechts Archief)
digheid dat hij zich, naar bekend, beroepsmatig
niet in Nederlandse landmeetkundige of geo
detische kringen bewoog, roept de vraag op naar
zijn identiteit en naar zijn beweegredenen om
zich indringend met het vak bezig te houden.
Wie was deze kennelijk belezen wetenschapper,
die twijfelde aan de rechtmatigheid van het
vernietigende oordeel dat prof.dr. L. Cohen
Stuart had geveld over de driehoeksmeting van
C.R.Th. KrayenhoflP en die daarmee in 1892 de
gram van de Rijkscommissie voor Graadmeting
en Waterpassing (RC) over zich afriep; die in
sectievergaderingen van het Provinciaal
Utrechtsch Genootschap al eerder het woord had
gevoerd over de lengte van de secondeslinger
- lees: zwaartekrachtsmeting - en over de drie
hoeksmeting van Snellius en die zich in 1892
waagde aan een beoordeling van de basis
metingen op Java in de jaren 1873-'78?
Afkomst, familie en opleiding
Jan Daniël van der Plaats was de op 13 februari
1856 te Hindeloopen geboren oudste zoon van
de gelijknamige Doopsgezinde predikant
aldaar.5 Ds. Jan Daniël sr. en zijn vrouw Anna
Maria Folkertsma - dochter van de Nederlands
Hervormde ds. J. Folkertsma te Midlum -
kregen in de periode 1854-'72 in Friesland bij
elkaar negen kinderen, waarvan een tweeling;
vijf zoons en vier dochters.6 Ds. J.D. van der
Plaats 1826-1891) had gestudeerd in Amster
dam, Leiden en Utrecht. Op zijn beurt was hij
te Leeuwarden geboren als één van de dertien
kinderen van notaris mr. Jan Daniël van der
Prof.dr.ir. L. Aardoom
1 C.W. Moor, Triangulaties in Nederland na 1800, scriptie Onderafdeling Geodesie, Delft 1953.
2 N.D. Haasbroek, Investigation of the accuracy of Krayenhoff's triangulation (1802-1811) in Belgium, The Netherlands and part
of North Western Germany, Rijkscommissie voor Geodesie, Delft 1972.
3 N. van der Schraaf, "Historisch overzicht van het driehoeksnet van Krayenhoff", Ned. Geod. Tijdschr. 2 (1972), p. 65-81 en
"De toetreding van Nederland tot de Middeneuropese Graadmeting", Ned. Geod. Tijdschr. 5 (1975), p. 81-99.
4 Zie vooral Van der Schraaf 1975.
5 H. Markus, "Dr. J.D. van der Plaats", Utrechts Jaarboekje voor het jaar 1917, p. IV-XV.
6 www.genlias.nl.
104
