Historisch nieuws: expositie 'Land in Zicht'
H.C. Pouls
In de Kunsthal Rotterdam is van 27 januari t/m
15 april 2007 een tentoonstelling te zien, gewijd
aan het werk van de cartograaf Johannes
Vingboons (1616/17-1670). Deze tentoonstel
ling is in samenwerking met het Nationaal
Archief tot stand gekomen.
Dit werk van Vingboons bestaat voornamelijk
uit aquarellen van zeekaarten, landkaarten,
plattegronden en vooral uit stadsgezichten en
kustprofielen van plaatsen binnen het octrooi-
gebied van onze grote handelscompagnieën,
de VOC en WIC. Veel van deze aquarellen zijn
nooit eerder tentoongesteld en mede door de
kwetsbaarheid is het niet te verwachten dat dit in
de toekomst weer eens het geval zal zijn.
Vingboons heeft zijn aquarellen gemaakt op
basis van tekeningen, schetsen en schilderingen
van schippers, stuurlieden en handelslieden, en
verder gebruikte hij illustraties in reisverslagen.
Hij schilderde de hele wereld, maar heeft zelf
hoogstwaarschijnlijk Amsterdam nooit verlaten!
In het Nationaal Archief bevindt zich een groot
aantal kaarten, bekend als de Vingboons-atlas.
Daarvan zijn 61 kaarten op de tentoonstelling te
zien.
Omstreeks 1667 bestelde prins Cosimo III de
Medici 67 kaarten voor zijn bibliotheek in
Florence. Later hebben deze kaarten aan de
muren van de Villa Medicea di Castello
Afb. 1. Kasteel van Osaka
gehangen, waar ze aan te veel licht waren bloot
gesteld. Daardoor zijn deze kaarten sterk
vergeeld en verkleurd. Van deze collectie zijn
dertien kaarten en twee tekeningen van
Hottentotten (iets zeldzaams in het oeuvre van
Vingboons) naar Rotterdam gekomen.
Bijzonder is verder hierbij de enige bewaard
gebleven plattegrond uit de Nederlandse tijd
van Nieuw Amsterdam, het latere New York.
De mooiste kaarten heeft Vingboons gemaakt
voor koningin Cristina van Zweden. Dit is de
grootste verzameling van Vingboonskaarten,
130 stuks, gebundeld in drie delen. Christina
verhuisde later naar Rome en na haar overlijden
kwamen deze drie atlassen in het Vaticaan
terecht. Het is voor het eerst sedert 1689 dat
deze atlassen de bibliotheek van het Vaticaan
hebben verlaten! Een leuk initiatief van de
samenstellers van deze tentoonstelling is dat
tien fotografen opdracht hebben gekregen een
foto te maken van een plaats die ook door
Vingboons was geaquarelleerd. Zoals te
verwachten is zijn hierbij opmerkelijke overeen
komsten en grote verschillen te constateren.
Het silhouet van de Tafelberg bij Kaapstad is
niet veranderd, maar het verschil tussen Nieuw
Amsterdam en New York is enorm. Persoonlijk
vond ik de overeenkomst van de aquarel van
Vingboons van het kasteel van Osaka in Japan
met de hedendaagse foto het meest frappant.
Bijzonder interessant zijn verder vier kaarten
van het Nederlands Scheepvaartmuseum in
Amsterdam die samen de hele toenmalig
bekende wereld tonen. Het zijn de enige kaarten
van Vingboons op perkament. Opmerkelijk zijn
de fijne decoraties en versieringen, zoals
galeien, exotische vaartuigen, putti en allegori
sche voorstellingen van de elementen en de
jaargetijden, iets ongebruikelijks in het werk
van Vingboons.
Bij deze tentoonstelling is met dezelfde titel een
boeiende en prettig leesbare publicatie van
Martine Gosselink verschenen bij Waanders
Uitgevers, Zwolle. ISBN 13:978 90 400 8292 4.
26
