Een interessante gevelsteen in Friesland (2)
Henk Holsbrink
Onder gelijke titel verscheen in De Hollandse
Cirkel van november 2002 een eerste bijdrage.
In het artikel wordt door F. Ferro een gevel
steen beschreven die oorspronkelijk was
ingemetseld in het huis te Grouw waar eertijds
de 17e eeuwse landmeter Sytske Anthonisz
Gravius woonde. Die landmeter Gravius dankt
zijn bekendheid aan het grote aandeel dat hij
had in de vervaardiging van de 64 kaarten die
deel uitmaken van de in 1664 uitgekomen
"Beschrijvinghe van de Heerlijckheidt
Friesland In dit werk zijn op initiatief van de
Staten van Friesland en onder leiding van
Bernhardus Schotanus de metingen verricht
teneinde de kaarten voor het atlasdeel te
vervaardigen. Naast Gravius was ook Syoerdt
Aetesz Haeckema betrokken bij deze
metingen. Flaeckema was ook hardhouwer en
beeldhouwer, aldus Ferro in genoemd artkel.
Als collega en vriend van Gravius heeft
Haeckema mogelijk deze gevelsteen met
afbeeldingen van landmeters, hun instrumen
tarium en een landmeetkundig-wiskundige
opgave vervaardigd. Tot aan 1923 heeft de
gevelsteen geprijkt aan de achtergevel van
slagerij Buwalda in Grouw. De bekende
schilder-tekenaar Ids Wiersma ontdekte de
gevelsteen in 1923 en heeft de Drachtster
wiskundeleraar H.K. Schippers op deze gevel
steen geattendeerd toen hij hier een tekening
van maakte. Deze H.K. Schippers vermeldt in
Sketskes yn poatlead fan wynwizer
op de Waech. 1923. Ljouwert, Fr.
Gevclstien BI DEN GEADMIT-
TEER DEN LANTMEETER. yn-
milsele yn festibule R.H.B.S. Drach
ten. Poatleadtekening, 1923. Ljou
wert. Fr. M.
Pikmar sjoen nei de Neare Burd.
Cravon. Ljouwert, Fr. M.
Afb. I. Fragment 'Tekenjefoar Fryslan', 1978
zijn inleiding van de "Lytse Schotanusatlas"
van 1967 deze gevelsteen ook. Deze atlas was
een verkleinde combinatie van de steden-
kaarten uit de "Beschrijvinghe..." van 1664 en
de dertig grietenenijkaarten uit de bekende
Schotanus-Halma-atlas van 1718. F. Ferro
beschrijft in zijn artikel hoe deze bijzondere
gevelsteen van het huis van de landmeter
Gravius van de Raadhuisstraat 10 te Grouw
verhuisde naar de toenmalige Rijks-HBS te
Drachten. Bovendien verduidelijkt hij in deze
bijdrage de op de gevelsteen aangebrachte
afbeelding alsmede de betekenis van de in het
bovenstuk aangegeven 'planimetrische
opgave'. Ferro schrijft dat de voorstelling op
de gevelsteen is ontleend aan de titelpagina van
het boek "Practijck des landmetens van Sems
en Dou. Twee zaken zijn aanleiding om de
beschreven gevelsteen nogmaal onder de
aandacht te brengen. In de eerste plaats het
bericht in de Leeuwarder Courant van 13 maart
2007 dat de gevelsteen weer naar Grouw terug
keert. Voorts dat de schets die Ids Wiersma in
1923 van de gevelsteen maakte, aldus een
opgave in het boek "Tekenje foar Fryslan
nog in het Fries Museum te Leeuwarden wordt
bewaard. Het fragment uit het boek "Tekenje
foar Fryslan" van 1978 is hiervan het bewijs
(afb. 1).
Terugkeer steen
Het artikel van de Leeuwarder Courant verhaalt
dat er in het begin van de bezettingstijd in 1940
pogingen werden gedaan om de gevelsteen
weer in Grouw terug te krijgen. Dit was toen
vanwege de voorgenomen bouw van het nieuwe
gemeentehuis van Idaarderadeel in Grouw,
waarin een ingemetselde oude gevelsteen niet
zou misstaan. Een briefwisseling met het
departement van Volksvoorlichting en Cultuur
leidde destijds niet tot het resultaat dat de steen
ter beschikking werd gesteld van de toenmalige
gemeente Idaarderadeel.
Zodoende verbleef tot dit jaar de gevelsteen in
het voormalige schoolgebouw van de Rijks-
HBS te Drachten. Na een aantal interne
60
M.
