Afb. 3. Peilapparaat van Bamberg
op de buitenrand een verdeling van 360°
(rechtsom), en 25 mm van de rand een verdeling
in streken. Op de alhidade is een gradenboog
bevestigd met een verdeling in graden en
streken (afb. 4)
Een uitvraag onder de leden van de werkgroep
IGIE wierp al snel enig licht op de vondst.
Lo Nienhuis (onze nautisch specialist) wist
over dit instrument te melden dat het mogelijk
een peloris of rechterboordhoekmeter zou
kunnen zijn; dat is een vast opgestelde peil-
inrichting op de brugvleugel van het schip, om
onder meer ramkoersen te detecteren of
'vierstreekspeilingen' uit te voeren. De peloris
is een veelgebruikt hulpmiddel bij navigatie
aan boord van een schip, de kompasstreken van
elf en een kwart graad zijn gemakkelijk om
een streekpeiling te nemen.
Twijfel: Toch betwijfelt Ruissen of het wel een
peloris kan zijn, want bij een peloris is de
nulrichting vast gericht op de voorsteven van
het schip, van waaruit dan een hoek naar een
object kan worden gemeten. Maar bij dit
instrument is ook de onderliggende kompas
roos draaibaar.
Ruissen heeft het instrument (d) verder zeer
gedetailleerd als volgt beschreven:
"Het instrument bestaat uit de volgende hoofd
onderdelen:
Alhidade met keep- en draadvizier (8) en een
gradenboog (9), de kompasroos (1) en de
voetplaat (2) met afleesstreep (3) en voetplaat
(6) met vier gaten voor bevestiging (11). De as
van de alhidade ligt in de kompasroos, de as
van de kompasroos ligt in voetplaat (2).
Voetplaat (2) is verbonden aan een voetplaat
(6) door bout (4) en stift (5). Deze stift zit vast
in voetplaat (6) en is geborgd door draaibare
borgplaat met veervergrendeling (7).
De kompasroos met voetplaat (2) kan los
gemaakt worden van voetplaat (6) door de
borgplaat (7) weg te draaien van stift (5).
De borgplaat (7) is bereikbaar door gat (10),
0 36 m.m., in de kompasroos."
Op de tekening (afb. 5) zijn alle beschreven
onderdelen aangegeven (tekening Ruissen).
Instrumentenbouwer Haecke
Op aanwijzing van IGIE-medewerker John
Vossepoel kon via internet een link naar
instrumentenbouwer H. Haecke worden
getraceerd (http: american history.si), waarop
de volgende informatie werd gevonden:
In het National Museum of American History
bevindt zich een sextant met inscriptie H.
Haecke Neukolln 9319 (catalogusnummer
NASM 1963-76).
Afb. 4. Kompasroos van Haecke
