Nota Enkt. Een middeleeuws recept voor de
bereiding van galnoteninkt
Profdr.ir. Leen Aardoom
"Het tekenen en beschrijven der plans
geschiedt in diepzwarte Oost-Indische inkt,
waarin een weinig gele verf (guttegom of gele
oker) is gemengdaldus de in 1957 in
werking getreden en in 1967 nog geldende
Algemene Instructie regelende de dienst van
het Kadaster.1 De kunst van het mengen en
lengen van de inkt ging bij het Kadaster over
van generatie op generatie en maakte deel uit
van het vakmanschap van de kadastrale
tekenaars. Het mengen van inkt zal stellig ook
een verplicht onderdeel zijn geweest bij de
studies aan het Centraal Teken- en
Opleidingsbureau (CTO) van het Kadaster.
Zelfs in Delft ontkwamen de studenten voor
geodetisch ingenieur in de vroege 50-er jaren
er niet aan om een wrijfkommetje te kopen om
daarin voor hun oefeningen (kadastraal) kaart
tekenen staatjes vaste Oost-Indische inkt met
water vloeibaar te maken. Toevoeging van
'guttekom of gele oker' kwam er daar niet aan
te pas; mogelijk zat het effect daarvan al in de
Aft). Wrijftakje, inkststaafje en trekpen (coll.
en foto Theo Scheele)
wrijfinkt verwerkt. Mengen en oplossen in
water was natuurlijk wel wat anders dan het
bereiden van zwarte teken- en/of schrijfinkt,
een onderwerp waarmee kaarttekenaars en
schrijvers van weleer zich moesten bezig
houden. Zij maakten zelf hun inkten en,
evenals bij de tekenaars van het latere
Kadaster, vererfden kennis en ervaring.
In 1461 meende ook een niet met naam
bekende Zutphense gerechtsgriffier zijn
kennis en ervaring niet aan de vergetelheid te
moeten prijsgeven, hetzij dat hij bang was
eerstdaags niet meer op zijn geheugen te
kunnen vertrouwen, hetzij dat hij zijn ambts-
opvolger(s) deelgenoot wilde maken van wat
hij gehoord, gevonden of ervaren had. In een
door hem bijgehouden protocol2 noteerde hij:
Nota Enkt
Neempt Vpinte waeters beeter regewaet[er]
dan ander en doet daer in X loet gallen en X
loet koepp roete elk all kleyne gescoeten en
VIII loet tinnen off oeckX loet en doet dit te
saemen in enen pot off kannen en roert et III
of IIII daege lanck wal vine des daeges V off VI
werve wo meer wo beeter En nae den III
daegen laetet stille staen claeren ene dach
en ene nacht lanck dan moecht dij medde
schriven It [em] als dat Enkt aff is vanden
dros soe mach di de helfte van waetfer]
vorsfeid] wedder op gieten en roerent wedder
op als vorsfeid] is Dat sail oeck guet enkt
wforjde
Itfem] neem dij wijn dat is beter dan waetfer]
en beter is roeden wyn dan de wiete off half
wyn en half waetfer] is oeck guet
1 Eric Berkers met medewerking van Jos Roemen, Vol van vernieuwingsgedachten. Automatisering bij het Kadaster 1945-2000,
Zutphen 2002, p. 22
2 Stadsarchief Zutphen, Oud Rechterlijk Archief Zutphen, inv. nr. 485, fol. 241v.
100
