De opkomst van buitennationale getijtafels
zeer fraai het beroep van landmeter laat zien,
een beroep waarop Sytse Gravius trots was en
met hem velen daarna. Na de feestelijke ont
hulling op 4 juli van dit jaar is nu de mogelijk
heid geschapen dat de inwoners van Grouw,
toeristen en ook de lezers van De Hollandse
Cirkel deze oude gevelsteen kunnen bewon
deren in de gevel van het pand Raadhuisstraat
10, gelegen naast het Halbertsmaplein in het
centrum van oud-Grouw. Schippers heeft in
1926 met het meenemen van de gevelsteen
naar de R.H.B.S. te Drachten voor ogen gehad
met die gevelsteen aanschouwelijk wiskun
deles te kunnen geven. Door de herplaatsing
van de steen is het mogelijk dat middelbare
scholieren van deze eeuw zich nu op dat
Halbertsmaplein kunnen verdiepen in de
mysterieuze wiskundeopgaven die landmeter
Gravius ons op de gevelsteen heeft nagelaten.
Wellicht kan de herplaatsing van de gevelsteen
een bijdrage leveren aan een grotere deelname
aan de studie voor exacte vakken en mede
daardoor indirect aan de keuze voor het beroep
van landmeter.
W/go van Gent
Bewerking van: Paul Hughes en Alan D. Wall,
The Ascent of extranational Tide Tables, in:
The Mariner's Mirror, Vol. 93 No. 1 (February
2007), p. 51-64
De belangrijkste reden voor het artikel is het
om de ontwikkeling te beschrijven van getij-
voorspellingen vanaf een empirische methode
geschikt voor een beperkte plaats tot een
theoretische methode geschikt voor universeel
gebruik. Daarbij komen ook allerlei schijnbaar
bijkomstige zaken aan de orde die later blijken
toch heel wezenlijk te zijn.
Uitvoerig wordt uiteengezet hoe de samenstel
ling van getijtafels in vooreerst de Britse
wateren sinds ongeveer 1830 tot stand is
gekomen. Die tafels waren gebaseerd op het
verband tussen de tijd van hoogwater en de
maansmeridiaandoorgang, de z.g. synthetische
methode. Die methode werd al gauw door de
Fransen nagevolgd. De regering van India had
blijkbaar meer financiële armslag en finan
cierde nader onderzoek in getijtheorie en die
kennis prikkelde de Verenigde Staten om dat
succes te evenaren. Daaruit volgden
Amerikaanse getijtafels met wereldomvattende
dekking. Dat kon de Admiralty natuurlijk niet
op zich laten zitten zodat die weldra een eigen
uitgave produceerde met wereldomvattende
voorspellingen. Zo was de cirkel toch weer
rond.
Aan de synthetische methode kleven evenwel
een aantal nadelen die konden worden onder
vangen door de harmonische methode,
waarmee ook de vorm van de getijgolf kan
worden bepaald, dus niet alleen hoog- en
laagwater maar ook getijhoogten daartussenin.
De getijgolf kan worden gezien als de som van
een aantal afzonderlijke harmonische getij
componenten met ieder een specifieke
frequentie, amplitude en fase. Bruikbare
componenten kunnen al worden bepaald uit
een waarnemingsreeks van een maand al geeft
een reeks van een jaar natuurlijk betere resul
taten. En vervolgens kunnen de daaruit
bepaalde getij constanten gebruikt worden om
daarmee voor willekeurige tijdstippen de ge
tijhoogte te berekenen voor die plaats. Toch
bleven ook de harmonische getijtafels uit
zuinigheidsoverwegingen alleen de tijden en
waterhoogten van hoog- en laagwater
opgeven.
Bronnen
www.degrouster.nl (dossier Monumentenzorg, 4 juli 2007)
- T. Koornwinder -http://staff.science.uva.nl/~thk/
gevelsteen/gevelsteen.html
- F. Ferro, Een interessante gevelsteen in Friesland (1), in:
De Hollandse Cirkel (4), november 2002
- J.H. Holsbrink, Een interessante gevelsteen in Friesland (2),
in: De Hollandse Cirkel (9), juni 2007
11')
