Wederom, zoals in Brits-Indië (tabel 1), is ook
in Australië (tabel 2) een samenhang van
astronomen, geodeten en hydrografen bij de
triangulatiewerkzaamheden waarneembaar.
Bij de British Settlements (BS) werden een fort
en een vuurtoren gebouwd en werd de (locale)
land- en kusttriangulatie uitgevoerd. Deze
settlements noemde men in een militair
strategische context vlootsteunpunten, stepping
stones of points d'appui.
Om een inzicht in de systematiek te geven is in
iedere windrichting een settlement gekozen en
genummerd BS 1 tot en met BS 4, respectieve
lijk oost, noord, west en zuid. Zonder uitputtend
te willen zijn worden in tabel 3 (vorige blad
zijde) een aantal voor de triangulatie van
Australië belangrijke settlements opgesomd.12
Toelichting op tabel 3:
Kolom 1deze nummers komen overeen met
die welke in het kaartje van Australië anno
1845 gezet zijn. Australië werd tot in de eerste
helft van de negentiende eeuw Nieuw-Holland,
New-Holland of Nouvelle-Hollande genoemd.
De naam Australië werd in 1817 ingevoerd
door L. Macquarie (1761-1824), hij was toen
gouverneur van New-South-Wales. Pas na
1845 kwam de naam Australië algemener op
kaarten voor.
Kolom 2: Sydney kreeg Fort Macquarie (BS 1)
als Brits verdedigingswerk op de oostkust.
Port Essington (BS 2) bevond zich op de noord
kust van Australië, op het schiereiland Cobourg.
De auteur John Crawford 1783-1868) noemde
deze haven "Second Singapore".13 Deze illusie
bleek slechts van korte duur, omdat Essington te
ver en te geïsoleerd lag van de doorgaande
vaarwegen. Overigens groeiden de andere drie
genoemde settlements wel uit tot grote haven
steden: BS 1 Sydney, BS 3 Perth en BS 4
Melbourne.
De Swan river colony (BS 3) bevond zich op
de westkust met in de nabijheid Rottennest
eiland (in het Engels verbasterd tot Rottnest
island). Adelaide en Port Phillip worden onder
één nummer (BS 4) genoemd, omdat ze zich
Afb. 9. Captain Stanley's hydrografen met hun
assistenten bij het inmeten van triangulatie-
punten 1846-1847
beide op de zuidkust van Australië, nabij de
Bass-straat, bevinden.
Kolom 4: Alle personen in deze kolom waren
van huis uit officieren van de Royal Navy.
William Dawes (1762-1836) was de "first
Fleeter" van Australië, Sir Gorden (J.J.G.)
Bremer (1786-1850) was de stichter van Port
Essington, J. Stirling (1791-1865) was de
stichter van Swan River en W. Light (1786-
1839) was de stichter van Adelaide.
Kolom 5: De hydrografische werkzaamheden
van J.S. Roe werden ondermeer verwoord in
Sailing directions for the navigation about
Rottenest island, BA 1841. De werkzaamheden
van Owen Stanley werden in 1843 door de
British Admiralty (BA) weergegeven in de
kaart: Ports in the Arafura Sea by Commander
Owen Stanley in HMS Britomart 1839-1841.
Stanley was na King de belangrijkste hydro-
graaf en had als "fellow" van de Royal
Astronomical Society al jong naamsbekend
heid als vakman. J.C. Wickham's meet- en
rekenwerk werd uitgegeven als Discription of
the coast near Swan river with directions for
reaching the anchorage, BA 1843. Kortom:
zeer systematisch, in volgorde van opgedragen
prioriteiten, werd de gehele kust trigonome
trisch in kaart gebracht.
Over vuurtorens in relatie met de in tabel 3
genoemde settlements valt het volgende te
12 Robert Logan Jack, Northmost Australia. (1921)
Gerald S Graham, Great Britain in the Indian Ocean. A study of Maritime enterprise 1810-1850 (1967)
John Crawfurd, History of the Indian Archipelago (1820)
Naval surveyors at work, by Owen Stanley
21
