Afb. 4. De in maart 1942 in Soerabaja door haar bemanning tot zinken gebrachte K XVIII werd
- door de Japanners weer in gebruik genomen - in juli 1945 in de Javazee getorpedeerd. In
november 1934 was prof. Vening Meinesz voor zijn legendarische wereldreis aan boord gegaan.
(Foto collectie NIMH)
verfilmde wereldreis in 1934-'35 met deze
nieuwe onderzeeboot had niet alleen het weten
schappelijk oogmerk van de mondiale zwaarte
krachtsmetingen, maar diende zeker ook de
promotie van de Nederlandse industrie. Toen
koningin Wilhelmina in juni 1947 ter gelegen
heid van het 40-jarig bestaan van de Onderzee
dienst in Den Helder een monument onthulde
ter nagedachtenis van de in de Tweede
Wereldoorlog omgekomen manschappen,
memoreerde zij ook hoe de zwaartekrachtsex
pedities hadden bijgedragen tot de vestiging
van de grote naam die het onderdeel zich had
verworven: "De reizen van de onderzeeboten
K XIII, K XVIII en O 16, waarop professor
Vening Meinesz op bijna alle oceanen zijn
onderzoekingen verrichtte, vestigden reeds
vóór de oorlog alom ter wereld de reputatie van
Nederland op onderzeebootgebied".
Zoals opgemerkt is het zwaartekrachtswerk
uitvoerig gedocumenteerd, met dankzegging
aan de Onderzeedienst en de bemanningen, de
officieren met naam en rang genoemd.
Afgezien van de korte proeftocht buitengaats
bij Den Helder, voorjaar 1923, kennen we ook
de nummers, respectievelijk de namen van de
betrokken boten, van Hr.Ms. KII tot Walrus,
deels van vóór, deels van in en na de Tweede
Wereldoorlog (WO II). In de oorlogsjaren en
kort daarna werd er niet voor de zwaartekracht
gevaren, maar de beschikbare boten waren in
die tijd wel actief ter vervulling van hun
kerntaken: de beveiliging, de verdediging en de
oorlogsvoering. Daarbij rijst de vraag wat er, in
het bijzonder, in die spannende jaren met de
boten en bemanningen - deels goede bekenden
van Vening Meinesz - is gebeurd. Hebben de
vóór 10 mei 1940 opgeleverde boten de oorlog
overleefd, of zijn zij ten onder gegaan, en zo ja,
wanneer, waar en hoe?
Hierna volgt per onderzeeboot een beknopt
relaas van hun lotgevallen, in het bijzonder
tijdens de jaren 1940-'45. Voegt deze samen
vatting maritiem-historisch waarschijnlijk
