van het oorlogsmonument in Den Helder, in
juni 1947, de herinnering hoorde oproepen aan
de geruchtmakende reizen met professor
Vening Meinesz, waaronder die met de O 16.
Moest laatstgenoemde in maart 1937 in de
haast Hr.Ms. O 16 verlaten, op 9 juli mocht
prins Bernhard nog wel een tochtje meemaken.
In april 1939 begon Hr.Ms. O 16 aan de snelste
reis (in 34 dagen) die een onderzeeboot tot dan
via Suez naar de Oost had gemaakt. In
december 1941 raakte de O 16, onder
commando van luitenant ter zee le klasse
A.J. Bussemaker, daar dadelijk bij de strijd
betrokken. Op 12 december bracht zij in de
Golf van Siam vier ten anker liggende Japanse
troepentransportschepen tot zinken, maar na
haar succes op weg naar Singapore liep zij in
de nacht van 14 op 15 december in de Zuid-
Chinese Zee op een mijn. De enige overle
vende, kwartiermeester C. de Wolf, die zich na
35(!) uur zwemmen in veiligheid wist te
stellen, kon rapporteren dat de boot na de
explosie in tweeën brak en binnen één minuut
zonk. In 1995 kon, na aanwijzingen van plaat
selijke vissers en een Deense duiker, het wrak
ongeveer 22 mijl noordwestelijk van het eiland
Tioman op 53 meter diepte worden geïdentifi
ceerd. Overgedragen aan de Koninklijke
Marine kwam het geborgen bronzen stuurwiel
uit de commandotoren met enkele andere
onderdelen terug naar Den Helder.
019
Onderzeeboot-mijnenlegger Hr.Ms. O 19 werd
in september 1938 bij "Wilton-Fijenoord" te
Schiedam te water gelaten en kwam op 3 juli
1939 in dienst. Om een beter inzicht te krijgen
in de effecten van de door Browne voorspelde
tweede-orde correcties had Vening Meinesz
behoefte aan nog een experiment. Een laatste
kans voor het uitbreken van WO II werd hem
geboden bij de proefvaart van de O 19 van 10
tot 13 juli op de Noordzee. Dr. W. Nieuwen-
kamp, die als Vening Meinesz' beoogde
opvolger inzake de slingermetingen in mei
1938 per O 13 de korte tocht in het Kanaal al
had meegemaakt, deed inderhaast enkele
waarnemingen. Kort na de proefvaart, op
25 juli, vertrok Hr.Ms. O 19 al naar
Nederlands-Indië.
Bij het uitbreken van de oorlog in het Verre
Oosten bevond de O 19 zich onder luitenant ter
zee le klasse F.J.A. Koops in de Flores Zee in
Afh. 9. Direct na haar proefvaart, tevens laatste vooroorlogse 'slingerreis(juli 1939), vertrok
Hr.Ms. O 19 naar de Oost; in augustus 1939 te Alexandrië. (Foto collectie NIMH)
63
