Andere grenzen
Dat ook deze Duitse sagen over Feuermanner
en Landmesser verhalen is geen wonder.
Immers, weliswaar is de grens tussen Duitsland
en Nederland een staatsgrens en een officiële
taalgrens, maar in de middeleeuwen was dat in
de tijd van de marken volslagen anders. Nu
nog zijn er in de streektalen Platduuts en
Drents, Twents alsmede Achterhoeks zodanig
kleine verschillen dat conversatie in het
gemeenschappelijke Nedersaksisch mogelijk
is. Ook de landbouwcultuur van de vorige
eeuwen had in beide buurlanden in hun
landbouw gemeenschappelijk eigenschappen,
zoals gemengde op zelfvoorziening gerichte
landbouwbedrijven met potstallen, essen en
gemeenschappelijk gebruikte woeste gronden
als hun bossen, heidevelden en venen. Het
gebruik van die aan de marke van een dorp
toebehorende woeste gronden werd geregeld
door een markebestuur onder leiding van een
markerichter, die streng optrad tegen overtre
dingen van regels. Zij hielden ook toezicht op
de grenzen van de marke, die veelal waren
gemarkeerd met (marke-)stenen, bomen of
palen. Overtredingen van illegaal gebruik van
markegronden of het verplaatsen van
grensmarkeringen werden streng bestraft
(afb. 1).
In de rubriek 'Uit de pers' van numer 5 van de
zevende jaargang van genoemd Orgaan werden
onder het subhoofdstukje 'Landmeters spoken'
de reacties beschreven op het in de aanhef van
dit artikel geciteerde artikel van Teeling.
Vermeld werd het hoofdstuk 'Vuurmannen' uit
het Drents Sagenboek van J.R.W. Sinninghe,
waaraan het volgende kan worden ontleend:
.Maar de valse scheiders (van de marke
gronden in het Ellertsveld), die hen bedrogen
hadden konden geen rust vinden. De landmeter
had voor één enkele ham de scheiding ook wel
anders willen leggen. De andere partij was
echter vlotter met de vergoeding Hun wensen
werden daarom uitgevoerd. Sinninghe noemt
voorts nog: "Nu waren de scheiders rond als
gluëge glende, gleuige, gloeiende of vurige)
kerels, die bij aovend op 'n groot hoorn
bluezen, door uut klunk: ikgao recht oet!".
Sinninghe vermeldt verder in Pan 'Kleine
Opstellen' ook nog een landmeter die de schei
ding van de marken van Vries en Zeyen had
opgemeten, maar teveel aan Zeyen gaf. Deze
brak zijn nek bij een val van zijn paard, toen hij
later langs het punt kwam waar hij afgeweken
was van de juiste grensaanwijzing. Voorts werd
in 'Podagrogisten, Drenthe I' ene 'Lapooge'
ten tonele gevoerd, die als 'Lapoor met de ket'
bij Wachtum zijn bedriegelijke meetketting
achter zich aansleept, een landmeter, wiens
naam nog op oude eigendomsbewijzen scheen
voor te komen. In de gehele regio van
Groningen tot Münster of zo men wil van
Oldenburg tot 's Heerenberg werden eeuwen
lang de genoemde volksverhalen van beide
landen doorverteld, zoals die in dit en in de
vorige nummers zijn verschenen. Samengevat
werd in genoemde sagen van Oost-Nederland
en Duitsland verhaald hoe na hun dood zeer
strenge straffen golden voor grenssteenverleg-
gers en 'valsche landmeters'. Dit ter waarschu
wing om tijdens hun werkzaamheden te velde
toch vooral integer bezig te zijn en eerlijk om
te gaan met de belangen van derden. Maar
sagen over valse landmeters en grensverleggers
Afb. 1. Oude markesteen in het Roderveld op
de grens van de marken van Rossum en
De Lutte
153
