De ZEBRA
De ZEBRA was een computer en stond
voor Zeer Eenvoudige Binaire Reken
Automaat. De ZEBRA is ontworpen door
Willem van der Poel en gebouwd door
Standard Telephones and Cables Ltd. in
Groot-Brittannie. Er zijn ongeveer 55
ZEBRA 's verkocht over de hele wereld,
waarvan negen in Nederland. Zo was de
ZEBRA de eerste computer van de
universiteiten van Groningen, Utrecht en
Delft.
Het trommelgeheugen van de ZEBRA
bestond uit 8192 woorden van 33 bits,
waarvan 1 bit voor het teken. De eerste
versie van de computer had 600 vacuum-
buizen, maar latere versies waren volledig
getransistoriseerd. De ZEBRA had twee
rekenregisters en twaalf hulpregisters. De
computer had geen hardwarematige
vermenigvuldiging en deling. Voor de
ZEBRA bestond een interpretator voor
Simple Code. Het inverteren van een 30 bij
30 matrix, met behulp van een programma
geschreven in Simple Code, kostte 63
minuten.
nummer.) In de praktijk werkte deze listige
methode fantastisch. "Ach", zei ir. Van den
Hout, hoofd fotogrammetrie van de MD, "het
is wiskundig gesproken eigenlijk een simpel
systeem, dat zich in principe goed laat
oplossen. Het grote probleem is echter van
rekentechnische aard: het bestaat uit heel veel
vergelijkingen met evenveel onbekenden."
Deze opmerking knoopte ik in mijn oren, want
de eis om veel te rekenen wijst welhaast op
computerwerk. Aanknopend bij die opmerking
werd het project (ANBLOC) geboren. De
naam zinspeelt op ANalytische BLOK-
vereffening die 'en bloc' moest plaatsvinden.
Intussen bleek geen enkel programma voor het
oplossen van zulke omvangrijke lineaire
stelsels gerealiseerd. Tot geluk van de
wiskundige groep was een erkende geniale
programmeur (Jan van Leyden, afkomstig van
de codedienst van de Koninklijke Marine) in
dienst getreden, die in dit vraagstuk een
ultieme uitdaging zag. En hij slaagde er bij het
ITC in deze speciale lineaire stelsels, vaak
meer dan 1000 in getal, op te lossen op de
ZEBRA, een, naar huidige maatstaven,
minimale computer (slechts 8000 geheugen
plaatsen van 33 bits)! Met dit programma kon
het ITC als rekencentrum naar buiten treden in
binnen- en buitenland.
Daarbij deden we nog de ervaring op dat bij
een bepaalde geodetische instantie het
vertrouwen in ANBLOC zó groot was, dat
welbewust een aantal van het minimaal nodige
aantal bekende terrestrische punten geheim
werd gehouden, teneinde achteraf te kunnen
constateren of ANBLOC deze punten erbij
wist te maken met de juiste coördinaten. Maar
geodesie is een strenge wetenschap, waarin
geen plaats is voor helderziendheid, zelfs niet
met ANBLOC!
De werkzaamheden van de wiskundegroep
ITC-MD namen snel toe in omvang en
gewicht. Schermerhorn zag dit met genoegen,
vooral ook omdat deze ontwikkeling paste in
de verwachting dat in Nederland een breed
centrum voor fotogrammetrie kon ontstaan,
waaraan kon worden deelgenomen door ITC,
MD, TH Geodesie, KLM-Aerocarto en het
Kadaster. Van de samenwerking met Aerocarto
kwam in feite niets terecht, helaas. Maar voor
de wiskundegroep kwam dat toch goed van
pas. De KLM-ers verlieten het pand voor een
aan hun doel beter beantwoordende huisvesting
in Den Haag. Hiermee kwamen fikse ruimten
vrij, waarop de wiskundegroep direct een
begerig oog sloeg en waarna men ideaal kwam
te zitten tussen het ITC- en MD-gebouw. De
toename aan werkzaamheden maakte ver
sterking van de computerkracht dringend
noodzakelijk. Schermerhorn bleek hieraan mee
te willen werken.
Via oude contacten was het mij bekend dat de
Leidse Universiteit beschikte over een XI-
computer, een prachtige ontwikkeling van het
Mathematisch Centrum in Amsterdam door
Loopstra en Scholten. Electrologica, dochter
van de verzekeringsmaatschappij Nillmij, nam
het ontwerp in productie. Meer dan 30
machines werden gemaakt. De Leidse
Universiteit, gebruiker van de EL-X1, ging
haar computerkracht inmiddels vergroten door
aanschaf van een grote IBM-machine, en bleek
bereid de XI voor een alleszins redelijk bedrag
16
