VariaNulla dies sine linea
Leuven kreeg Gemma Frisius later beroemde
studenten onder ziijn gehoor, zoals de
anatoom-arts Andrea Vesalius, de cartograaf
Gerardus Mercator en de botanicus Rembert
Dodoens. Hieruit blijkt wel zijn veelzijdige
wetenschappelijke kennis, waarvan zijn
cartografische en geodetische vernieuwingen
voor de samenleving in de eeuwen daarna van
grote betekenis zijn geworden. Als een in de
gehele toenmalige wereld beroemde geleerde
stierf deze Dokkumer weesjongen in 1555, in
hetzelfde jaar dat zijn ook beroemde patiënt
Karei V afstand deed van zijn troon.
De Leeuwarder Courant van maandag
8 december vermeldde ter gelegenheid van de
500e geboortedag van Gemma Frisius ook nog
in een kleine bijdrage dat een tweetal maan-
kraters de namen dragen van de weten
schappers en geodeten Gemma Frisius en
Adriaan Metius.
Bronnen
- C. Busken Huet, Het land van Rembrandt,
Utrecht /Antwerpen 1979
- H.C. Pouls, De Landmeter, Alphen aan den
Rijn 1997
- H.C. Pouls, Een nuttig en profijtelijk boekje
voor alle geografen (van Gemma Frisius),
Nederlandse Commissie voor Geodesie/
Stichting De Hollandse Cirkel, Delft 1999
[ook: www.ncg.knaw.nl/Publicaties/Groen/
37Pouls.html]
- P.S. Teeling, Repertorium van Oud-Neder
landse Landmeters, 14e tot 18e eeuw,
Apeldoorn 1981
- www.groningerarchieven.nl
Vanaf 1965 tot 1984 sierde een wandmozaïek
met het motto Nulla dies sine linea het
centrale trappenhuis van de Topografische
Dienst aan de Westvest in Delft. Na de ver
huizing in 1984 werd het mozaïek geplaatst in
de achteringang van het nieuwe gebouw in
Emmen.
Binnenkort komt daar een einde aan wanneer
het bedrijf - nu geïntegreerd in het Kadaster -
gaat verhuizen naar Zwolle.
Het is mij niet bekend of er nog een toekomst
voor dit wandmozaïek zal zijn. Daarom leek
het me een goede gelegenheid het nog éénmaal
aan de vergetelheid te ontrukken.
Nulla dies sine linea is een Latijnse uit
drukking die vertaald kan worden als: "geen
dag zonder lijn" of wat
uitgebreider als: "geen dag
ga voorbij zonder een lijn
te trekken".
Dat was zeer toepasselijk
voor een bedrijf waar
dagelijks vele lijnen
getrokken werden. In
vroeger tijden was deze
spreuk al het devies van de
Dienst der Militaire Verkenningen en was hij
op de muur van één van de vroegere behui
zingen aangebracht.
De uitdrukking was volgens de Romeinse
schrijver Plinius de lijfspreuk van Apelles, de
hofschilder van Alexander de Grote. Deze
Apelles maakte ondermeer een beroemd
schilderij van de godin Aphrodite, oprijzend uit
de zee. Gezien zijn beroep van schilder zou
men het devies beter kunnen vertalen als:
"geen dag zonder (penseel)streek".
Als overdrachtelijke betekenis kan men in deze
spreuk lezen: "om een groot werk te scheppen
moet men elke dag arbeiden."
Het wandmozaïek is destijds ontworpen door
de heren Peek en Rooseboom, resp. cartograaf
en lithograaf bij de
Topografische Dienst. Het
werd bij gelegenheid van
het 150-jarig jubileum van
liet bedrijf in 1965 aan
geboden aan de directie en
kreeg een mooi plaatsje in
het trappenhuis.
Peter Geudeke
26
