Column: herinneringen aan ITC-computers
De toenmalige Meetkundige Dienst van de Rijkswaterstaat (MD) profiteerde onder andere
voor de vroege automatisering van het buurmanschap van het ITC. Dat had in de vorig jaar
afgebroken KLM-tussenbouw aan de Delftse Kanaalweg achtereenvolgens twee befaamde
computers: ZEBRA en XI. Veel over die computers is gewoon en met plaatjes op internet,
onder andere op Wikipedia, te vinden. In het jubileumboek 1931-1981 van de MD beschreef
Waalewijn de samenwerking met de Mathematische afdeling van het ITC van Eckhart al
uitgebreid. Dat boek bevat ook bijgaande foto met
als wel erg kort onderschrift 'De XIvan mij had
A3 achter XIook gemogen. (Ik zeg dat niet uit
frustratie: mijn volledige naam prijkte al wel in de
literatuurlijst.)
In 1964 kwam ik bij de MD. Na de Basisopleiding
Landmeetkunde - die had men écht - bleef ik maar
kort op Tekenzaal 1 van Van den Brink 'hangen' en
vertrok ik in 1968 naar de Rekenkamer van Karei
Koet. Voor je werk daar moest je invoerdata op
ponsbandjes zetten en die met een opdrachtbriefje
in een platte doos doen. (Een stapel daarvan prijkt
op de foto rechts op de XI.) Tweemaal per dag, tussen de middag en 's avonds, werden je MD-
opdrachten dan bij het ITC gedraaid. Het betekende bijvoorbeeld dat als je een sluitsymbool
vergat en je band door de lezer vloog, je na een correctie van een halve minuut een halve dag
moest wachten op je volgende rekenpoging. Aangezien RWS-opdrachtgevers echt zaten te
wachten op het toenmalig landmeetkundig rekenwerk als dat van wegassen, was dat
rampzalig. Je kon echter bij de voor mij oudere juffrouw De Bruin van het ITC om een
tussendoortje smeken en mij lukte dat als jongen van een jaar of 20 nog ook. (Pas veel later
vernam ik dat ze Coby heette. Een andere tegenvaller kon XI-onderhoud door Willem
Bisschop zijn. Het ITC vertrok in 1971 grotendeels naar Enschede. De computerapparatuur en
zeven mensen gingen daarbij van liet ITC naar de MD. In dat jaar kwam er bij de MD een
afdeling Productie Automatisering, waar ik tweede man van mocht worden en vandaar ook een
foto als deze. (Bij de PBNA had ik net het diploma Hoger Landmeetkundige gehaald en
daartoe alleen geleerd hoe het vóór de automatisering werkte....) De ZEBRA en de XI bleven
tot 1973 in gebruik en verhuisden nadien naar het Technisch Tentoonstellingscentrum, later
Techniekmuseum Delft en binnenkort TU Science Center geheten. En in mijn hoofd is het
nooit gelukt om fysieke vierknoppenopdrachten aan de XI als G30 BVA Begin Volgend
Adres) te deleten....
Curieus is nog dat Rijkswaterstaat net ook in 1971 in Den Haag een Dienst Informatie
verwerking (DIV) oprichtte. Als consequentie van die centralisatie gingen ook MD-systeem-
analysten daarheen. In 1990 zou die DIV worden geprivatiseerd. Jaren daarna was bij RWS-
reorganisaties 'Pas op voor een nieuwe DIV' de slogan tot de MD via de AGI toch de Data en
ICT-dienst werd. Daarbij werden eigen landmeters en fotogrammeters in de ban gedaan, maar
werd marktbenutting terzake versterkt.
Adri den Boer
40
