helften na het losschroeven uiteen genomen
worden, dan vinden we in de linkerhelft een
tandradverbinding met de filterknop 6, een
gaatje t.b.v. een palverbinding met de hefboom
5 en het verlichtingslampje voor de bel, dat in
de rag gemonteerd zit. Direct vóór dit lampje
en onder het zonlichtprisma 3 bevindt zich een
frame, dat met drie schroefjes los te maken is.
Dit frame bevat de onderdelen die nodig zijn
om de horizontale lijn in te stellen. Als we het
zonlicht volgen vanaf het prisma 3, dan valt dit
op het doosniveau 24, waarop twee evenwij
dige lijntjes zijn geëtst die parallel lopen aan
de vizierlijn als het hart van de bel (bubble)
zich midden tussen deze twee lijntjes bevindt.
Daarna verlaat het zonlicht het doosniveau 24
aan de vlakke glazen onderzijde en gaat door
de belverlichtingsring naast het lampje 9 via
een onder 45° geplaatst glasplaatje 25 recht
streeks door naar een spiegel 26, die met een
bolle lens is afgedekt (door Nienhuis collima-
tiespiegel genoemd). Het weerkaatste zonlicht
komt op de terugweg weer bij het schuine
glasplaatje 25, dat nu het zonlicht met de
meegenomen afbeelding van de bel en de twee
evenwijdige lijntjes haaks door het oogglas 10
werpt. De lens en de spiegel 26 maken van de
rand van de bel een dubbele cirkel, die het
instellen vergemakkelijkt. De evenwijdige
lijntjes worden door het oogglas verticaal
gezien. De bel wordt van de onderkant waarge
nomen; het middelpunt van de bel staat voor de
horizontale lijn en dient tevens als vizier voor
het schot op het hemellichaam. Er worden dus
tijdens het schieten twee beelden gelijktijdig
waargenomen. Om te voorkomen dat strooi-
licht de waarneming beïnvloedt, is op het
frame en in de linker helft boven het frame een
schermpje aangebracht met een ronde opening
die het gezichtsveld verkleint. De onnauwkeu
rige rand van het niveau is dus niet te zien. Ter
hoogte van het niveau zit een reservoir aan het
frame met een buisvormige uitstulping naar
boven. De vloeistof in het reservoir staat in
open verbinding met de inhoud van het doosni
veau en bestaat uit liexane. Door het geheel
schuin te houden loopt een deel van het
gasmengsel waardoor de bel gevormd wordt,
over in de buisvormige uitstulping. Hierdoor
wordt de bel kleiner en goed zichtbaar.
In de rechterhelft bevindt zich het optisch deel
met de spiegels, de filters en het oogglas.
Onderin zitten twee in eikaars verlengde
gekoppelde metalen kokers, waarin de
trommels van de twee telsystemen zijn
opgeborgen. Bij het smeren en schoonmaken
van de bewegende delen bleek, dat het ontkop
pelen van de totalisator plaatsvindt door het
uiteen trekken van twee kroontandradjes op de
kop van de kokers waar zij bij elkaar komen.
Bij het loslaten van de hefboom 5 veren deze
weer terug en grijpen opnieuw in elkaar. Er is
een flink aantal stelschroefjes aanwezig, die
alle afgelakt zijn. Zelf corrigeren is volgens
Grobler niet aan te bevelen.
Resultaat onderhoudsbeurt
Alle knoppen, draaischijven en hendels functi
oneren weer. Waarschijnlijk door slijtage moet
het op nul stellen van de vensters van de totali
sator 19 voorzichtig gebeuren, anders schiet
het telsysteem door de nul heen.De vloei
stof in het doosniveau en reservoir is deels
vervlogen, waardoor de bel onvoldoende
samengeperst kan worden om een acceptabele
meting mogelijk te maken. De ervaringen van
dhr. Grobler met het aanvullen van de vloeistof
hebben mij doen besluiten dit niet uit te
voeren. Hexane kan ontploffen en bij het
herstellen van de dichting van het reservoir
moet een soldeerbout gebruikt worden.
De schoongemaakte spiegels, glazen en filters
laten door het oogglas een helder beeld zien,
dat er ook nog mooi uitziet. Zoals reeds is
vermeld, is er sprake van twee over elkaar
vallende beelden, namelijk het beeld van het
hemellichaam via de spiegels en filters en het
beeld van de bel met de verticale evenwijdige
lijntjes tegen een bruine achtergrond bij zon
licht of een zwarte achtergrond in de nacht met
een geel of rood oplichtende bel en lijntjes.
Toelichting
Met een gewone sextant kan men elke wille
keurige hoek onder de 60° meten. De bubble
sextant is vanwege de automatische horizon
alleen geschikt om de hoogte van een object te
meten. De meting op een hemellichaam wordt
in de zee- en luchtvaart een schot genoemd.
Tijdens de eerste wereldoorlog is het bubble-
systeem bedacht en door verschillende instru-
mentfabrieken toegepast en verder ontwikkeld.
90
