Afb. 2. Uit de archiefkasten van het Kadaster
verdwenen legger (foto René van der Schans,
Geo-Info 2009-5)
Vakhistorie in Geo-Info
In Geo-Info 2009-5 publiceerde René van der
Schans over: 'De ontsluiting van het kadastrale
verleden - een bron van zorg'. Edward
MacGillavry vertaalde voor hetzelfde nummer
de bijdrage van John F. Broek: 'Landmeters
stralen op het witte doek'.
In Geo-Info 2009-9 schreef Henri Pouls over
'Een bijzondere speelkaartenset'. Het gaat om
een set speelkaarten, in 1986 uitgegeven door
het Duitse mijnbouwbedrijf Saarberg, met
zestien oude meetinstrumenten, waarvan er
negen worden besproken.
Het tijdschrift is ook present op www.geo-
info.nl.
Boek Tellurometer
'ICES fellows' Jim Smith en Alan Wright
schreven The Tellurometer from Dr Wadley to
the MRA 7. Het boek kost £25 bij Dave Green
(greenlec@tiscali.co.uk). Meer details staan in
het juli/augustusnummer van Civil Engineering
Surveyor.
(www. ices. org. uk/information.php)
Het vinden van Oost en West in het Friesland
van de zeventiende eeuw
Het nog niet goed opgeloste vraagstuk van de
lengtevinding kreeg in de 17e en 18e eeuw
grote belangstelling van de regeringen van
zeevarende naties. Tot aan het einde van de 18e
eeuw was het met voldoende precisie en
betrouwbaarheid meten en berekenen van het
aantal graden Westerlengte of Oosterlengte ten
Afb. 3. Waterpas
instrument van
J. Lefè(b)vre - speel
kaart Harten Boer
(Geo-Info 2009-9)
Afb. 4. Theodoliet met
een normale en een
excentrische kijker -
speelkaart Harten
Vrouw (Geo-Info
2009-9)
opzichte van de meridiaan van Greenwich een
bijna onmogelijke zaak. H.C. Pouls heeft in
zijn boek "De Landmeter" in het hoofdstuk
"Geografische coördinaten en graadmetingen"
op bladzijde 258 deze problematiek van
destijds verwoord. Het ging zo ver dat zelfs
regeringen van zeevarende naties prijsvragen
gingen uitschrijven, die er destijds toe geleid
hebben dat George Harrison met de uitvinding
en constructie van zijn "Marine Chronometer"
het vraagstuk in 1767 tot een goede oplossing
bracht en in 1773 de door het Britse parlement
uitgeloofde prijs verwierf. Ook de Staten van
Holland en Friesland schreven aan het einde
van de 18e eeuw dergelijke prijsvragen uit.
In Friesland leidde de vraag om het probleem
op te lossen echter al een eeuw eerder tot een
polemiek tussen de theorie, in deze vertegen
woordigd door professor Bernhardus Fullenius
Jr. van de Hogeschool van Franeker (1640-
1707), en de praktijk, vertegenwoordigd door
de Harlinger schipper Lieuwe Wilemsz Graaf
(1652-1704).
En over prijsvragen en prijzen gesproken: De
Fryske Akademy heeft in 1988 een prijs
ingesteld die elke twee jaar wordt uitgereikt
aan de beste afstudeerscriptie met een onder
werp dat betrekking heeft op Friesland. De
Leeuwarder Courant van 12 mei 2009 berichtte
dat historicus Arjen Dijkstra dit jaar deze prijs
ging ontvangen. Dezelfde krant gaf in haar
112
