Readies
G
Ere wie ere toekomt! In De Hollandse
Cirkel 2008-3 werden in de bijdrage
'Optiekbedrijf van Defensie 150 jaar' twee
tekeningen geplaatst van de Leidse instru
mentmaker H. Valk van 1860 en van de
dito werkster mevr. H. Smit van 1871.
Adri den Boer, onbekend met de tekenaar,
kreeg nu als auteur van de familie Ouden
dorp terzake meer informatie. Het waren
er twee uit een serie tekeningen, gemaakt
ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan
in 1958 van de Verificatie van RijksZee-
en Luchtvaartinstrumenten (VRZLI) te
Wassenaar. Op één tekening zijn duidelijk
de initialen O+S (Oudendorp en Spek) te
zien. Jan Oudendorp maakte de teke
ningen samen met de heer Spek. Laatst
genoemde verzorgde met name de histori
sche verantwoording. Jan Oudendorp was
ruim 40 jaar werkzaam bij de VRZLI,
laatstelijk als optisch glasbewerker op de
afdeling Optiek. Zijn echtgenote mevr.
Oudendorp-de Vries exploiteerde vanaf de
opening een aantal jaren de kantine van de
VRZLI en was eveneens een bekende
verschijning in het marinebedrijf.
Lijat met hiërogliefen
ffl V li x-t ÏJ S
28
Afb. 1. Tekening van VRZLI-instrumentmaker
H. Valk van 1860 door Jan Oudendorp, 1958
Afb. 2. Pagina 331 met Jacobsstaf uit: Het
Horus Enigma
Martien van Zoeren zond als reactie op het
artikel van Creusen in nr 2009-2 bijgaande
pagina 331 - lijst met hiërogliefen - over de
Jacobsstaf uit: Wim Zitman, Het Horus
Enigma, Zutphen 2009. (De daarin benutte
tekening is de oudste met zo'n staf in gebruik,
uit: P. de Medina, Regimento de Navigacion,
Sevilla 1552, en eerder mét bronvermelding
opgenomen in: W.F.J. Mörzer Bruyns, The
Cross-staff, Amsterdam 1994.) Het ideogram
Z11 is hierin een kruishout of Jacobsstaf
waarmee de Egyptenaren 'sterren schoten' om
onder andere de breedtecirkel op aarde vast te
stellen en hoeken te meten.
Verder verwees Van Zoeren naar: Roelof van
Gelder, Naporra's omweg, Amsterdam 2004
over het leven van een VOC-matroos (1731-
AAI 112 Ü21 D22 1)2.1 1)24 l)2X 1)40 1)45 1)61 K2 14 L2 M44 N15 N24
N27 OIO 024 OSü Ql Q2 R13 SI8 Tl3 TM TI5 UI U2 U3 U4 U5
VM-
UI7 LUS V3
Ideo. in varr. -f hvy >s 'n' «79)
derivative. Hence phon. I mi, ex. vat.
iminot be' (f 34a). Since in hieratic is often identical
with M41, Dyn. XVIII hieroglyphic writes
var. O.K. for old var. wnm "cat"so too
for wnfal 'subjects'.
Z it two pbnks crossed and
joined
Dit ideogram Z11 is een kruis
hout of jacobssuf waarmee de
Egyptenaren "sterren schonen*
om o.a. dc breedtcd rkd op aarde
vast te stellen en hoeken te
meten. Het instrument bestaat
uit een lange regel voorzien van
een schaalverdeling met een
korte dwars regel die kon schui
ven over de lange regel voor het
uitvoeren van hoekmetingen. De
waarnemer houdt de staf, de
lange regel, tegen het oog en ver
schuift de dwarsregel tot de on
derkaru ervan samenvalt met dc
horizon, de bovenkant met het
geobserveerde hemellichaam. Dc
hoek werd aangegeven op de
schaal op het snijpunt van lange
regel en dwarsregel. Omdat sterren en horizon (de kim) tegelijkertijd zichtbaar moeten
zijn. vond dit 'sterren schieten' plaats rond dc schemering naar een hemellichaam dat bij
voorbeeld in de holte tussen twee bergtoppen opging. Opvallend in het sterrenbeeld Orion
zijn dc drie nagenoeg op een rechte lijn gelegen heldere sterren Alnilam. Alnitak en Min-
taka de zgn. 'drie koningen' of "gordel van Orion", die ook bekend staat als |acobsstaf (Ster
renkunde van J.van der Bilt, p.56-58).
out ZONTÏ.
Elft IVfTRlHEVDI VKER US DE VERIFICATIE IS
119
