Voor u gelezen
Wilfried Uitterhoeve, Cornelis Kraijenhoff
1758-1840. Een loopbaan onder vijf regeer-
vormen. Uitgeverij Vantilt, Nijmegen 2009.
478 bh, ISBN 978 94 6004 013 9, 29,95
Cornelis Kraijenhoff: "Een man van karakter".
Dat had de titel kunnen zijn van Uitterhoeves
proefschrift over Cornelis Kraijenhoff. Het was
de titel van een mooi stukje over Kraijenhoff in
"Op zonnige wegen", een bloemlezing voor de
lagere school uit 1914. Dit stukje was een be
werking van een gedeelte uit "Napoleon in
Nederland" van Gijsberti Hodenpijl (1904), die
zich weer baseerde op de woorden van Kraijen
hoff in zijn autobiografische "Levensbijzonder
heden..." (1844).
In dit leesstukje wordt verteld hoe Kraijenhoff
zich opstelde tegenover keizer Napoleon
tijdens diens verblijf in Amsterdam in 1811.
De keizer was zeer ontstemd over het optreden
van Kraijenhoff als minister van oorlog onder
koning Lodewijk Napoleon. Maar tijdens een
audiëntie diende Kraijenhoff hem stevig van
repliek. Later leidde hij de keizer rond bij een
bezoek aan de linie van Amsterdam. Na afloop
merkte de keizer op dat hij zeer tevreden was.
Hij zei tegen de generaal: "U verdient de goede
naam die ge u met recht verworven hebt."
Het is waarschijnlijk in de laatste twee eeuwen
de eerste en laatste keer geweest dat Kraijenhoff
zo voor het voetlicht werd gebracht, althans van
de schoolgaande jeugd buiten de kring van
geodeten en cartografen.
Het proefschrift van de historicus Wilfried
Uitterhoeve, fraai uitgevoerd als een kloek
boekwerk met mooie illustraties, heeft
Kraijenhoff aan de vergetelheid ontrukt. Zijn
politieke en militaire loopbaan onder vijf opeen
volgende regeervormen, zijn wetenschappelijk
werk op het gebied van natuurkunde, waterstaat-
kunde, geodesie, topografie en vestingbouw
tonen een man van grote vaderlandsliefde en
enorme energie. Op grond van zijn activiteiten
in de Bataafse en Franse tijd kenschetst
Uitterhoeve hem als één van de erflaters die aan
de wieg stonden van het moderne Nederland.
In geodetische kringen is van vergetelheid nooit
sprake geweest. Kraijenhoff is altijd bekend
gebleven als de man van de eerste driehoeks
meting van Nederland en de grondlegger van de
eerste exacte kaart van ons land (de Grote Kaart
van Kraijenhoff). Ruim honderd jaar lang
werden de resultaten van zijn primaire triangu
latie, later verdicht door de officieren van de
Militaire Verkenningen, gebruikt als basis voor
de topografische kaart van Nederland. Pas na
1910 werd deze vervangen door de resultaten
van de Rijksdriehoeksmeting, begonnen in 1885.
Terzijde: de nauwkeurigheid van Kraijenhoffs
triangulatie is eerder uitgebreid geanalyseerd
en beschreven door Nico Haasbroek (1973).
Meer in het bijzonder voor de werknemers van
de Topografische Dienst bleef Kraijenhoff
altijd in gedachte als de grondlegger van deze
karteringsinstelling. In 1804 werd Kraijenhoff
benoemd tot directeur van het Depot-Generaal
van Oorlog, een depot van archieven van
Wilfried Ui t terhoeve
Coy nel is Kraijenhoff 1758-1840
Een loopbaan
121
onder vij f regeervormen
