kundige, vestingbouwer, politicus en minister
in woelige tijden. En die daarbij ook nog tijd
had om het hele land op te meten!
Peter Gendeke
René van der Schans, Midden in het leven
van de stad. Eigendom, beheer en omgeving
van de joodse begraafplaats anno 1696 aan
de Oostzeedijk te Rotterdam. Eigen uitgave,
Bennekom 2009, ISBN 978 90 814239-1-5,
36 pp. plus cd-rom, 9 incl. verzendkosten
(r. vanderschans@hccnet. nl)
Midden in het leven van de stad
Verschaffen maatschappelijke vraagstellingen
als "wat is waar?" en "wat komt waar?" werk
aan geo-informerend Nederland, de internet-
locatie www.watwaswaar.nl bedient in de
eerste plaats historici en anderen die willen
weten hoe het, waar dan ook, in Nederland er
vroeger uitzag. Die 'anderen' hoeven niet altijd
uit nieuwsgierigheid iets te willen weten, maar
ook om bij de ontwikkeling van een gebied of
plekje een weloverwogen stap te kunnen zetten.
Evenals bij de geo-informatievoorziening
zitten bij liet beheer van "watwaswaar"
geodeten en/of cartografen aan de knoppen.
Als het even kan moetje beide zijn en, natuur
lijk, 'iets met het verleden hebben' om dat
werk te kunnen doen. Hoewel niet aan de
knoppen, is ir. René van der Schans er zo een:
geodeet - hij noemt zichzelf graag landmeter -
en onderscheiden cartograaf. Bestrijkt
"watwaswaar" Nederland in zijn geheel, Van
der Schans pakt selectief een hem boeiend
plekje en graaft dan, handmatig voorzichtig,
met maximaal haalbare diepgang naar het
verleden daarvan, primair met aandacht voor
hoe het eruit zag, wat er was, wat er stond. Zo
had - en heeft? - de Rotterdamse 'Koopgoot'
zijn aandacht, een stukje stad met een bewogen
gebruiksgeschiedenis, die je er niet van af ziet,
maar die niet vergeten mag worden. Geschie
denis gaat leven als je er de locatie bij betrekt
en de locatie als je weet wat zich daar vroeger
heeft afgespeeld en hoe het er toen uitzag. Het
werk van Van der Schans en gelijkgestemden is
geen beoefening van de geschiedenis van de
geodesie, maar een geschiedkundige toe
passing van dat vak. Om kaarten en plans in
soorten en maten en uit verschillende tijden
betrouwbaar op elkaar te leggen en al doende
de geschiedenis van een locatie in beeld te
kunnen brengen, moetje eigenlijk geodeet
zijn. Zoals je dat ook moet zijn om een
archeologische vindplaats in kaart te brengen,
maar dan net omgekeerd: het verleden recon
strueren uit de kaart(en). Het rijke Rotterdamse
stadsarchief blijkt hiertoe veel gelegenheid te
bieden: kaarten, kadastrale plans, bouw
tekeningen, maar ook - en dat is, zeker in het
pre-kadastrale tijdperk, voor het begrijpen van
opeenvolgende situaties vaak onmisbaar -
geschreven geschiedenis ter gelegenheid van
processen, besluitvorming, overeenkomsten,
noem maar op.
In zijn voorjaar 2009 verschenen Midden in het
leven van de stad heeft Van der Schans van die
flankerende informatie ruim en dankbaar
gebruik gemaakt. Mede aan de hand daarvan
beschrijft hij hoe eind 17e eeuw op een nu
vergeten plekje aan de Rotterdamse Oostzee
dijk - destijds buiten de stad en buitendijks -
een tot op de dag van vandaag deels bewaard
gebleven joodse begraafplaats werd aangelegd.
Eigendom, beheer en omgeving
van de joodse begraafplaats anno 1696
aan de Oostzeedijk te Rotterdam
René van der Schans
123
