Verhaal uit een oude doos
Nicolas de Hitster
In mei 2009 bezocht ik de jaarlijkse confe
rentie van de Scientific Instrument Society
(SIS) in Parijs. De SIS organiseert elk jaar een
excursie van een week om haar leden de
gelegenheid te bieden een overdosis instru
menten tot zich te nemen. Dit jaar was Parijs
dus aan de beurt, waarbij diverse instituten
bezocht werden. In chronologische volgorde
ging het hierbij om het Musée des Arts et
Métiers (o.a. alles over de eerste meter, kilo en
liter en de daarbij behorende metingen van
Méchain en Delambre en de instrumenten van
Borda, Lenoir etc.het Reserve of Musée des
Arts et Métiers (het depot van voorgaand
museum in St. Denis), het Musée de la Marine
(nautisch museum), l'Observatoire de Paris
(ooit kandidaat voor de nulmeridiaan met
onder andere twee grote muurkwadranten van
Bird), het Musée de la Renaissance (zeer
bijzondere collectie 16e eeuwse instrumenten),
Musée de l'Aviation et de l'Espace (van
gebroeders Wright tot en met de Concorde), de
Bibliothèque Nationale de France, locatie
Richelieu (portolankaarten en 16e eeuwse
instrumenten), het Laboratoire Eduard Branly
(radiopionier), de Bibliothèque Nationale de
France, locatie Frangois Mitterand (hier zijn
momenteel de twee grootste 17e eeuwse globes
gehuisvest, ieder vier meter in diameter) en
de Eiffeltoren (bezoekje aan de machinekamer
van de liftinstallatie).
Natuurlijk krijg je van zo'n bezoek een
welhaast niet te stillen honger om zelf ook de
collectie uit te breiden en dus vroeg ik aan een
van de Franse deelnemers of er in Parijs instru
menten te koop waren. Dit was uiteraard het
geval en uit de uitgebreide lijst liet ik mijn
keuze vallen op een vlooienmarkt in het zuiden
van de stad waar men gespecialiseerd is in
antiek: Marché de Puces in Porte des Vanves.
De keuze was vooral een praktische: aangezien
ik alleen zaterdagochtend nog de tijd had (mijn
trein naar huis vertrok om 11.00 uur vanaf
Gare du Nord) en het vroege tijdstip waarop je
de meeste kans had iets bijzonders te vinden
(vanaf 07.00 uur), paste dit nog net in mijn
programma.
Om even over zevenen bij de markt aange
komen, werd er overal driftig uitgepakt en was
het aanbod aanvankelijk niet bijzonder.
Passerdozen, reductiepassers, equerres,
zakweegschalen (u weet wel: die kleine houten
doosjes met balans en gewichtjes) en belich
tingsmeters uit de jaren 70 waren de enige
instrumenten die zich aanvankelijk lieten zien.
Na de markt een keer in z'n geheel over
gelopen te zijn, besloot ik terug te gaan naar
een van de eerste handelaren, om daar een
circa 100 jaar oude reductiepasser te kopen. Na
deze aankoop draaide ik me om en keek regel
recht achter in de laadruimte van een bestelbus,
waarvan de eigenaar net een houten kist naar
de uitgang schoof. De kist was oud, beschadigd
en vies en zag er dus eigenlijk niet uit, maar
iets zei mij dat ik er naar toe moest.
Afb. 1. Originele kist (foto 's Nicolas de Hilster)
In de kist bleek een waterpasinstrument te
zitten van het type Egault, behoorlijk compleet
en zo te zien in zeer goede staat. Het was
ongepoetst en had dus nog de originele lak en
daar waar deze door gebruik verdwenen was
een fraai patina. Niet alleen het instrument zat
in de kist, maar ook de bijbehorende lenskap,
zonnekap en een tweede kistje met daarin een
equerre. Na enig onderhandelen kwamen we
op een zeer schappelijke prijs uit en veran
derde het setje van eigenaar.
79
